UMUUGONG NA KASO SA PAMAHALAAN: Romualdez, Jinggoy, Joel at Iba pa Kabilang sa 87 na Isinangkot sa Reklamo kaugnay ng DPWH—Ano ang Alam, Ano ang Hindi, at Bakit Mahalaga ang Due Process

Muling umigting ang diskusyon sa pambansang pulitika matapos lumabas ang ulat na ilang matataas na opisyal at mambabatas—kabilang sina Romualdez, Jinggoy, at Joel—ay nabanggit sa reklamo na inihain kaugnay ng mga proyekto at transaksyon sa Department of Public Works and Highways (DPWH). Ayon sa balitang unang naiulat ng mga pangunahing himpilan, 87 indibidwal ang isinama sa dokumentong inihain ng isang organisasyon, na agad nagdulot ng matinding reaksiyon mula sa publiko—mula sa pagkabahala hanggang sa panawagan ng pananagutan.

Mahalagang linawin sa simula pa lamang: ang pagbanggit sa isang reklamo ay hindi katumbas ng hatol. Sa sistemang legal, ang mga pangalan na nasa isang reklamo ay allegations pa lamang—mga paratang na kailangan pang patunayan sa pamamagitan ng ebidensya, pagdinig, at masusing imbestigasyon. Gayunpaman, hindi maikakaila na kapag ang mga pangalan ay pawang kilala at may hawak ng kapangyarihan, ang interes ng publiko ay likas na tumataas.

Sa ulat, binigyang-diin na ang reklamo ay may kinalaman sa mga proyektong imprastraktura—isang sensitibong sektor dahil dito dumadaloy ang malaking pondo ng bayan. Para sa maraming mamamayan, ang usaping ito ay hindi lamang tungkol sa mga personalidad, kundi tungkol sa tiwala: tiwala na ang buwis ay napupunta sa tama, at tiwala na may mekanismo ang estado upang panagutin ang sinumang mapatunayang lumabag.

Agad ding umusbong ang dalawang magkasalungat na tinig sa publiko. Sa isang panig, may mga nanawagan ng agarang aksyon at transparency, hinihiling na ilantad ang buong detalye at i-fast-track ang imbestigasyon. Sa kabilang panig, may mga nagpapaalala ng due process, binibigyang-diin na ang paghusga bago ang pormal na proseso ay maaaring magdulot ng maling akusasyon at pinsala sa reputasyon—isang bagay na mahirap nang bawiin kahit mapawalang-sala sa huli.

Sa konteksto ng Pilipinas, hindi na bago ang ganitong eksena. Sa tuwing may malaking kasong lumulutang na may kinalaman sa imprastraktura, nagiging sentro ang DPWH dahil sa lawak ng mandato nito at laki ng pondo. Dahil dito, inaasahan ng publiko ang mas mataas na antas ng audit, oversight, at accountability. Ang mga reklamo, kahit pa alegasyon pa lamang, ay nagsisilbing paalala na ang bantay ng mamamayan ay kailangang manatiling gising.

Samantala, ang mga taong nabanggit sa ulat ay may kani-kaniyang pahayag—ang ilan ay tumanggi sa paratang, ang iba ay nagpahayag ng kahandaang humarap sa imbestigasyon, at mayroon ding nanawagan na huwag gawing “trial by publicity” ang usapin. Sa ganitong yugto, kritikal ang papel ng mga institusyon: ang ombudsman, mga korte, at mga oversight body ang dapat magsala ng katotohanan mula sa ingay.

Hindi rin maiiwasan ang papel ng media. Sa isang banda, tungkulin nitong ipaalam sa publiko ang mahahalagang pangyayari. Sa kabilang banda, may obligasyon din itong maging maingat—gumamit ng tamang salita, iwasan ang paghatol, at ipakita ang buong konteksto. Ang balanseng pag-uulat ang susi upang hindi maipit ang publiko sa pagitan ng takot at maling impormasyon.

Para sa karaniwang Pilipino, ang tanong ay simple ngunit mabigat: May mangyayari ba? Sa mga nagdaang dekada, may mga kasong malakas ang simula ngunit humihina sa proseso. Kaya’t may pagod at pag-aalinlangan. Gayunman, may pag-asa rin—lalo na kung ang mga institusyon ay kikilos nang malinaw, mabilis, at patas.

Sa mas malawak na larawan, ang isyung ito ay pagkakataon upang muling pag-usapan ang reporma sa procurement, digital transparency, at citizen monitoring. Kapag mas bukas ang datos, mas mahirap itago ang anomalya. Kapag mas aktibo ang mamamayan, mas tumitibay ang demokrasya. At kapag malinaw ang parusa sa mapapatunayang nagkasala, tumataas ang antas ng tiwala.

Habang hinihintay ang mga susunod na hakbang—mga resolusyon, pagdinig, at posibleng kaso—mahalaga ang disiplina sa diskurso. Ang galit ay madaling magliyab, ngunit ang hustisya ay nangangailangan ng tiyaga. Ang layunin ay hindi lamang managot ang mapapatunayang may sala, kundi maprotektahan din ang mga inosente mula sa maling paratang.

Sa huli, ang ulat tungkol sa 87 na isinangkot sa reklamo kaugnay ng DPWH ay paalala: ang kapangyarihan ay may kaakibat na pananagutan, at ang publiko ay may karapatang magtanong. Ngunit sa parehong hininga, ang batas ay may proseso, at ang katotohanan ay dumarating sa pamamagitan ng ebidensya—hindi ng sigaw.

Sa pagitan ng ingay ng politika at tahimik na trabaho ng hustisya, nawa’y piliin nating manindigan sa katotohanang may proseso. Dahil ang tunay na panalo ng bayan ay hindi ang pinakamalakas na headline, kundi ang malinaw na pananagutan na dumaraan sa tamang daan.