ICI: Escudero, Binay, Poe, Villar to Face Ombudsman Probe Over “Gravity of Allegations” — Isang Politikal na Lindol sa Gitna ng mga Proyektong Pampubliko

Sa panahong pagod na ang mga Pilipino sa baha, trapiko, overpriced projects, at matagalan—minsan pa’y hindi natatapos—na mga imprastrakturang dapat sana’y nagsisilbi sa publiko, dumarating ang isang balitang yumanig sa pambansang diskurso: inirekomenda ng Independent Commission for Infrastructure (ICI) na isailalim sa pormal na pag-imbestiga ng Office of the Ombudsman ang apat na kilalang personalidad sa politika—sina Chiz Escudero, Nancy Binay, Grace Poe, at Mark Villar—matapos makita ang “gravity of allegations” na may kinalaman sa kontrobersyal at malawakang flood control at infrastructure programs. Bagama’t hindi paghatol at hindi deklarasyon ng pagkakasala ang rekomendasyong ito, sapat na ang bigat ng ulat ng ICI upang muling ibalik sa entablado ng publiko ang matagal nang tanong: bakit tila hindi matapos-tapos ang problema sa imprastraktura sa bansa, at bakit sa kabila ng bilyun-bilyong piso na inilalabas taon-taon, nananatiling marupok, malubog sa baha, at madaling masira ang maraming proyekto?

Ayon sa ICI—isang komisyong nilikha upang magsagawa ng comprehensive audit sa lahat ng major infrastructure at flood control initiatives matapos dumami ang reklamo tungkol sa “napabayaang proyekto”, “overpriced materials”, “delayed implementation”, at “ghost structures”—ang kanilang mga natuklasang pattern ng iregularidad ay hindi maaaring balewalain. Hindi sila naglabas ng hatol; hindi rin sila nagsabing may “guilty.” Ngunit batay sa severity at consistency ng red flags na nakita sa kanilang audit, sinabi ng ICI na “may sapat na basehan upang i-refer sa Ombudsman para sa mas malalim na fact-finding investigation.” Dito pumapasok ang bigat: Ombudsman lamang ang may kapangyarihang magsagawa ng preliminary investigation at, kung kinakailangan, magtakda ng administrative o criminal liability.

Sa ulat ng ICI, ilang proyekto sa flood management at drainage improvement ang lumitaw na tinatawag nilang “high-risk profiles.” Ibig sabihin, may hindi nagkakatugmang dokumento, may timeline na tila imposible, may contractor na napa-bid nang paulit-ulit, at may mga sub-project na tila “paper-complete” ngunit wala pang 20% ang aktuwal na nagawa. Hindi naman tahasang sinabing may tuwirang sangkot na mambabatas o opisyal, ngunit dahil ang mga naturang proyekto ay inaprubahan, sinuportahan, o naipasa sa ilalim ng komite o opisina ng ilang senator at dating cabinet officials, kasama sa rekomendasyon na ipatawag sila upang magbigay-linaw. Muli, hindi bilang akusado, kundi bilang mga opisyal na may posisyong makapagpaliwanag kung paano dumaan ang pondo mula national budget patungo sa iba’t ibang implementing agencies.

Isa sa mga pinakamahabang bahagi ng ICI report ay patungkol sa pagmomonitor ng flood control projects sa Luzon—lalo na sa NCR, CALABARZON, Central Luzon, at Bicol—kung saan bilyun-bilyon ang inilaan mula 2016 hanggang 2024. Ang mga Pilipino, taon-taon, ay nahaharap sa parehong problema: kaunting ulan pa lamang ay baha agad; isang bagyo pa lang, lubog ang highway, sira ang kalsada, at napipilitang magsara ang mga eskwelahan. Ang tanong: bakit ganoon pa rin? Ayon sa ICI, ang ilan sa mga dokumentong kanilang sinuri ay may “unusual patterns”—mabilis na approval, kulang sa engineering validation, iisang contractor na nanalo sa magkakahalintulad na proyekto, at ilang proyekto raw na na-liquidate ang budget ngunit delayed pa rin nang higit dalawang taon. Hindi nila sinabing ang apat na senador o dating cabinet secretary ay may direktang papel sa anomalies; ang sinasabi lamang nila: ang mga proyektong dumaan sa oversight ng ilang personalidad ay may sapat na red flags upang itanong, “Ano ang nangyari rito?”

Ang Office of the Ombudsman, sa kabilang banda, ay hindi pa nagbibigay ng final statement tungkol sa pagsisimula ng imbestigasyon. Ngunit ayon sa mga legal analyst, hindi biro ang ganitong rekomendasyon mula sa ICI. Sa loob ng maraming taon, bihirang maglabas ang anumang independent review body ng rekomendasyon para sabay-sabay na tingnan ang maraming mataas na opisyal. Kaya hindi kataka-taka na ang balitang ito ay mabilis na naging headline at naging usapan sa social media. May mga nagsasabing “politically motivated,” may nagsasabing “wake-up call,” ngunit marami ang umaasa na kung sakali mang magkakaroon ng imbestigasyon, ito ay para sa transparency at hindi para sa pulitika.

Sina Escudero, Binay, Poe, at Villar ay pawang nagpahayag sa press—sa maingat at professional na paraan—na sila ay “handang makipagtulungan,” “walang tinatago,” at “suportado ang anumang review process na nagpapalakas ng tiwala ng publiko.” Walang nag-react ng may galit o paninisi; sa halip, lahat ay nagpahayag na ang kanilang papel bilang public servant ay ang pagiging bukas sa pagsusuri. Para sa marami, ito ay magandang senyales—ibig sabihin ay hindi sila lumalayo sa proseso, at handa nilang sagutin ang anumang tanong na ibabato ng Ombudsman.

Gayunpaman, dapat linawin: hindi ito kaso sa korte; hindi ito demanda; hindi ito hatol. Ito ay recommendation for investigation, batay sa gravity of allegations, at hindi batay sa conclusion na may wrongdoing. Sa governance at public accountability, malaking pagkakaiba ang dalawang ito. Sa maraming bansa, normal ang ganitong review—sa Pilipinas, dahil maingay ang pulitika, madalas ay nauunahan ng suspetsa ang proseso.

Kung papalawakin ang usapin, ang isyu rito ay hindi lamang apat na pangalan. Ang tunay na sentro ng diskurso ay ang kondisyon ng mga proyektong kontra-baha sa Pilipinas. Bakit, sa kabila ng bilyun-bilyong budget kada taon, ay hindi pa rin maayos ang drainage? Bakit ang mga kalsadang bagong ayos ay mabilis masira? Bakit kailangan pang dumating sa puntong magrekomenda ang ICI ng imbestigasyon sa pinakamataas na antas ng gobyerno bago mapansin ang sistemikong problema? Ang sagot ay masalimuot: kulang sa transparency, kulang sa monitoring, kulang sa post-audit, at kulang sa mga proyektong may malinaw na performance indicators. Sa huli, kahit pa sino ang nakaupo, kung ang sistema ay may butas, mauulit at mauulit ang problema.

Para sa maraming Pilipino, ang pinakamalaking tanong ay hindi “sino ang sangkot,” kundi “bakit taon-taon ay pareho pa rin ang problema?” Kung magpapatuloy ang Ombudsman investigation, ang inaasahan ng taumbayan ay hindi lamang identification ng accountability, kundi structural reforms—tunay na pagbabago sa procurement, review process, engineering validation, at monitoring. Ang flood control ay hindi dapat maging gatasan; dapat ay proteksyon sa buhay, ari-arian, at kabuhayan. At kung may paraan upang mapabuti ito, kahit pa mangahulugan ng pag-review sa mga mataas na opisyal, maraming Pilipino ang handang suportahan ang proseso.

Sa huli, anuman ang magiging hakbang ng Ombudsman, mahalagang tandaan: ang imbestigasyon ay hindi parusa. Ito ay proseso ng pag-unawa. Kung mali ang alegasyon, dapat linisin ang pangalan ng mga opisyal. Kung may pagkukulang, dapat maitama. Kung may butas sa sistema, dapat ayusin. At kung may pananagutan, dapat harapin. Ngunit hindi natin malalaman ang katotohanan kung walang pagsusuri—at dito nagiging mahalaga ang papel ng ICI.

Sa panahong maraming Pilipino ang naghahangad ng gobyernong tapat, epektibo, at makatao, ang ganitong hakbang ay hindi dapat tingnan bilang “gulo,” kundi bilang pagsulong ng pananagutan. Sa isang demokratikong bansa, walang opisyal—gaano man kataas—ang dapat lampas sa pagsusuri. At kung totoo ngang “gravity of allegations” ang nakita ng ICI, tungkulin nitong ituro sa Ombudsman, at tungkulin ng Ombudsman na siyasatin. Kung may katarungan, katotohanan, at reporma ang nais ng taumbayan, ito ang daang dapat tahakin.