IMPYERNO SA GITNA NG ULAN: Ang 1991 Ormoc Tragedy — Isa sa PINAKANAKAKAKILABOT na KWENTO sa Kasaysayan ng Pilipinas

May mga trahedyang kahit lumipas na ang mga dekada ay patuloy na humahabol sa alaala ng isang bayan. Isa na rito ang 1991 Ormoc Tragedy—isang gabing tila binuksan ang langit at lupa upang iparanas ang impiyerno sa gitna ng tubig. Hindi ito simpleng baha. Ito ay biglaang delubyo, isang flash flood na dumating na parang halimaw sa dilim, kumitil ng libo-libong buhay sa loob lamang ng ilang minuto.

Para sa mga nakaligtas, ang gabing iyon ay hindi kailanman natapos. Para sa mga naiwan, ito ay bangungot na paulit-ulit na bumabalik—sa bawat malakas na ulan, sa bawat ugong ng ilog, sa bawat balitang may paparating na bagyo.

Ito ang kwento ng Ormoc noong 1991—isang trahedyang hindi lamang gawa ng kalikasan, kundi ng katahimikan, kapabayaan, at huli nang babala.

ORMOC BAGO ANG TRAHEDYA: ISANG PAYAK NA LUNGSOD

Noong unang bahagi ng dekada ’90, ang Ormoc City sa Leyte ay isang tahimik at masiglang lungsod. Kilala ito sa masipag na mamamayan, masaganang kalakalan, at mga pamilyang payak ang pamumuhay. Ang Anilao River, na dumadaloy sa gitna ng lungsod, ay itinuturing na normal na bahagi ng araw-araw—isang ilog na matagal nang naroon, tila hindi nagbabanta.

Noong Nobyembre 5, 1991, abala ang mga tao sa kani-kanilang gawain. May mga nasa palengke, may mga bata sa bahay, may mga pamilyang naghahapunan. Umuulan, oo—ngunit sa Pilipinas, ang ulan ay bahagi ng buhay. Walang naghinala na ang gabing iyon ay magiging huling gabi ng libo-libong tao.

ANG ULAN NA HINDI TUMIGIL

Dahil sa isang tropical storm na halos hindi nabigyan ng sapat na pansin, patuloy ang buhos ng ulan sa kabundukan sa paligid ng Ormoc. Ang mga bundok na dati’y puno ng puno ay kalbo na dahil sa malawakang deforestation. Walang sapat na ugat ang lupa upang sumipsip ng tubig.

Habang tuloy-tuloy ang ulan, unti-unting napuno ang mga sapa at ilog. Sa taas ng bundok, walang nakakaalam na ang tubig ay naiipon na—handa nang bumagsak pababa na parang dambuhalang pader ng kamatayan.

Walang malawakang babala. Walang sirena. Walang agarang evacuation.

ISANG SIGUNDO, ISANG BUHAY

Bandang 10:30 ng gabi, biglang nagbago ang lahat.

Sa loob lamang ng ilang minuto, isang dambuhalang alon ng putik, troso, bato, at tubig ang rumagasa mula sa kabundukan patungong lungsod. Ang Anilao River ay umapaw nang marahas, hindi pa man nakakapaghanda ang sinuman.

Ang baha ay umabot ng higit dalawang palapag ang taas sa ilang lugar. Ang mga bahay ay tinangay na parang papel. Ang mga tao ay nilamon ng dilim at agos—may mga natangay habang natutulog, may mga hindi na nakalabas ng bahay, may mga magkakahawak-kamay na huling nagdasal bago tuluyang maglaho.

Para sa mga nakasaksi, ang tunog ng rumaragasang tubig ay tila ugong ng tren, sinabayan ng sigawan, paghingi ng saklolo, at mga dasal na nalunod sa ulan.

ANG MGA SANDALING HINDI NA MAKAKALIMUTAN

May mga kwento ng:

Mga magulang na itinulak ang anak sa bubong bago sila tangayin

Mga batang kumapit sa puno sa loob ng ilang oras

Mga pamilyang nagising na wala na ang buong barangay

Sa dilim, walang kuryente. Walang komunikasyon. Walang ideya kung hanggang kailan tatagal ang impiyerno.

At nang humupa ang baha, ang katahimikan ay mas nakakatakot kaysa sa ingay.

UMAGA NG KAMATAYAN

Pagsikat ng araw, bumungad ang isang tanawing hindi kayang ilarawan ng salita. Ang Ormoc ay tila dinaanan ng digmaan. Wasak ang mga gusali, baluktot ang bakal, nakakalat ang mga sasakyan, at mga bangkay na nakabaon sa putik.

Libo-libo ang nawawala. Marami ang hindi na makilala. Ang opisyal na bilang ay mahigit 5,000 ang nasawi, ngunit may mga naniniwalang mas mataas pa rito ang totoong bilang.

Para sa mga naghahanap ng mahal sa buhay, bawat hakbang ay pag-asa at takot—pag-asang makita ang nawawala, takot na makita silang wala nang buhay.

NASAN ANG BABALA? NASAN ANG SISTEMA?

Isa sa pinakamabigat na tanong matapos ang trahedya:
👉 Bakit walang sapat na babala?

Lumabas sa mga imbestigasyon na:

Walang maayos na flood monitoring system

Hindi sapat ang disaster preparedness

Matinding deforestation ang nagpalala ng sitwasyon

Ang lungsod ay naitayo sa flood-prone area

Ang Ormoc Tragedy ay hindi lamang gawa ng kalikasan—ito ay pinalala ng kapabayaan ng tao.

ISANG BUONG BANSA ANG NAGLUKSA

Ang balita ay yumanig sa buong Pilipinas at sa mundo. Dumagsa ang tulong—mula sa gobyerno, NGOs, at mga banyagang bansa. Ngunit sa kabila ng tulong, walang makakapalit sa nawalang buhay.

Ang mga survivor ay naiwan hindi lamang ng trauma, kundi ng tanong: “Paano kami magsisimula muli?”

Marami ang nawalan ng buong pamilya. May mga batang naulila, mga magulang na naiwang mag-isa, at mga komunidad na kailangang itayo muli mula sa putik at luha.

ANG MGA MULTONG NAIWAN NG BAHA

Hanggang ngayon, sinasabi ng ilang residente na kapag malakas ang ulan, bumabalik ang takot. May mga nagsasabing tila naririnig pa rin nila ang agos ng tubig, ang sigaw sa dilim, ang kalampag ng mga troso.

Ang 1991 Ormoc Tragedy ay hindi lamang alaala—ito ay sugat na hindi tuluyang naghihilom.

MGA ARAL NA SINULAT NG DUGO AT LUHA

Mula sa trahedyang ito, may mahahalagang aral na iniwan ang Ormoc:

Ang kalikasan ay hindi kalaban, ngunit may hangganan ang ating pag-abuso

Ang disaster preparedness ay hindi opsyon, kundi obligasyon

Ang babala na huli ay babalang walang silbi

Ang buhay ng tao ay dapat laging una sa lahat

Ang mga aral na ito ay paulit-ulit na binabanggit—lalo na tuwing may bagong baha, landslide, o bagyo sa bansa.

BAKIT MAHALAGANG BALIKAN ANG ORMOc 1991?

Dahil ang paglimot ay pinakamapanganib na anyo ng kapabayaan. Sa panahong mas lumalala ang climate change, mas nagiging madalas ang extreme weather events. Kung hindi natin aalalahanin ang Ormoc, inuulit natin ang parehong pagkakamali.

Ang Ormoc ay paalala na:

Kapag ang ulan ay bumuhos at ang sistema ay bumagsak, ang pinakamahihirap ang unang nawawala.

KONKLUSYON: HINDI ITO DAPAT MAULIT

Ang 1991 Ormoc Tragedy ay isa sa pinakamadilim na kabanata sa kasaysayan ng Pilipinas. Isang gabing nagpakita kung gaano kahina ang tao sa harap ng kalikasan—at kung gaano kalaki ang responsibilidad nating maghanda, mag-ingat, at matuto.

Hindi natin maibabalik ang libo-libong buhay na nawala. Ngunit maaari nating igalang ang kanilang alaala sa pamamagitan ng pagkilos—sa mas maayos na urban planning, mas mahigpit na pangangalaga sa kalikasan, at mas seryosong paghahanda sa sakuna.