91 ARAW SA PARAISO: Paano Ako Na-Trap sa Thailand at Natutong Umuwi Muli

Unang Kabanata: Ang Matandang Lalaki sa Hostel

Nasa common area ako ng isang murang hostel sa Kuala Lumpur habang isinusulat ko ito, nakaupo sa isang matigas na upuan na mas bagay sa canteen ng eskwelahan kaysa sa tahanan ng isang matanda.

Sa paligid ko puro bata: may nagpa-plano ng susunod na lungga sa Cambodia, may nagtatawanan tungkol sa street food sa Vietnam, at may nag-aaway kung alin ang mas maganda—beach sa Indonesia o sa Philippines.

Ako naman, naka-yuko sa lumang notebook at nanginginig ang kamay, hindi dahil sa lamig, kundi dahil sa bigat ng lahat ng nangyari bago ako nauwi rito.

Ako si Lars Anderson, 73 anyos, dating manggagawa sa pantalan ng Gothenburg, Sweden. At oo, ako ang tipikal na matandang nagkulang sa bilang: sa visa, sa araw, sa pera, at sa sariling buhay.

Hindi ko sinusulat ‘to para kaawaan mo ako, o para sabihing “ang tanga mo naman, Lolo.” Sinusulat ko ‘to dahil alam kong may iba pang katulad ko—nakaupo sa malamig na apartment sa Stockholm, Oslo, o Copenhagen, naka-on ang YouTube, pinapanood ang mga beach sa Thailand at iniisip: “Siguro ‘yun ang sagot.”

Siguro nga. Pero siguro rin, bitag. At baka makatulong ‘tong kuwento ko para makita mo ang linya na ‘yon bago ka tumalon.

Kabanata 2: 42 Taon sa Lamig ng Pantalan

Nagtrabaho ako sa pantalan ng Gothenburg sa loob ng 42 taon—mahigit kalahati ng buhay ko, inilaan sa kargamento, crane, at lamig na parang may galit sa buto mo.

Nagsimula ako noong 23 ako, kaka-graduate lang sa technical school, malakas pa ang tuhod, mas malakas pa ang ulo.

Buong araw kong niloload ang mga container sa barko, nag-o-operate ng crane, naglalakad sa dock sa gitna ng hangin na parang kutsilyo.

-15, minsan -20 degrees ang winter, ‘yung tipo ng lamig na parang nagyeyelo pati ihi mo sa pantog kung tumayo ka lang nang matagal.

Kahit makapal ang jacket, gloves, scarf, beanie—walang patawad ‘yung hangin galing sa tubig. Bubutasin niya ang bawat layer ng damit mo.

Mangingitim ang kuko mo sa ginaw, mamamanhid ang kamay mo kahit may gloves, at masakit ang mukha mo sa lamig. Pero steady ang trabaho. Ayos ang sweldo. Kaya tihis lang, tuloy sa trabaho.

Sa dulo ng bawat shift, pare-pareho lang ang pakiramdam: pagod, nanginginig sa lamig, pero buhay at may trabaho kinabukasan. At para sa isang lalaking galing sa working-class na pamilya, sapat na ‘yun.

Kabanata 3: Asawa, Anak, at Tahimik na Pagguho

Nag-asawa ako sa edad na 28. Ang pangalan ng misis ko: Ingrid. Tahimik, mabait, praktikal.

Nagkaroon kami ng dalawang anak—isang lalaki at isang babae. Bumili kami ng maliit na bahay sa suburb, may bakuran, may garahe, may apple tree na hindi masarap ang bunga pero lagi naming pinagpipilitan na “ok na ‘yan.”

Linggo, family dinner. Tag-init, vacation sa coast. Taglamig, mahabang gabi sa sala na may TV at kape.

Simple ang buhay, hindi marangya, pero buo. At sa loob ng maraming taon, naniwala akong sapat na ‘yun para tumagal kami habang-buhay.

Pero parang kalawang ang problema—hindi biglaang sumasabog, kundi dahan-dahang kumakain sa metal hanggang sa maramdaman mo na lang na butas na pala.

Pagsapit ko ng mid-50s, napansin ko: bihira na kaming mag-usap ni Ingrid tungkol sa kahit anong mahalaga.

Magkaharap kami sa hapag kainan, pero parang magkapitbahay lang. Kanya-kanyang telepono, kanya-kanyang mundo.

Ang mga anak, unti-unting lumayo. Ang anak kong lalaki nag-aral sa Stockholm, bihira na umuwi, bihira tumawag.

Ang anak kong babae lumipat sa Malmö kasama ang boyfriend niya, naging asawa rin kalaunan. Tuwing Pasko lang kami nagkikita, at tuwing magkakasama kami, parang bisita ako sa sariling pamilya.

Dumating ang diborsyo nang 58 ako. Walang sigawan, walang kabit, walang eksenang pang-telenovela.

Isang umaga, nagkatinginan lang kami ni Ingrid at napagtanto naming matagal na kaming magkaibang tao na nagkataong magkasama lang sa isang bubong.

Siya ang nag-keep ng bahay. Ako ang lumipat sa maliit na one-bedroom na flat malapit sa pantalan.

Wala akong energy makipaglaban. Wala rin akong dahilan. Sa totoo lang, pagod na rin ako.

Kabanata 4: Pagod na Katawan, Mas Pagod na Kaluluwa

Nagpatuloy ang trabaho sa pantalan, pero hindi na pareho ang pakiramdam.

Ang docks ay para sa mga batang malakas pa ang tuhod at likod, hindi para sa tulad kong bawat pagyuko ay parang may pumuputok na salamin sa gulugod.

Paggising ko sa umaga, kailangan ko ng 20 minuto para lang tuluyang makatayo nang diretso.

Mas lalong sumama tuwing taglamig; pakiramdam ko hindi lang kalamnan ko ang nagyeyelo, pati kaluluwa ko.

Pagsapit ko ng 65, halatang ayaw na sa akin ng katawan ko. At halatang nakikita na rin ‘yon ng kumpanya.

Inalok nila ako ng early retirement. Hindi ko na pinag-isipan. Tinanggap ko.

Akala ko, “Ito na, freedom.”
Hindi ko alam na doon pala magsisimula ang tunay na kulungan.

Kabanata 5: Ang Tunay na Mukha ng Retirement—Katahimikan

Kapag may trabaho ka, kahit pagod ka, may structure ang buhay mo.

Gigising ka. Papasok ka. Uuwi ka. Matutulog ka. Ulit.

Wala kang oras masyadong magtanong kung masaya ka ba o may saysay pa ba ang lahat.

Pero pag-retired ka na, puro oras ang meron ka. At minsan, mas nakakatakot ‘yon.

Oras para mapansing walang tumatawag.
Oras para marealize na ang mga anak mo may sarili nang mundo at hindi ka na talaga bahagi nun.

Oras para tumitig sa bintana habang bumabagsak ang snow, at tanungin ang sarili: “Ano pa ba ang silbi ko sa susunod na 20 taon?”

Nagsimula akong uminom. Hindi agad sobra. Una, isang beer sa gabi, para pampatulog lang.

Tapos naging dalawa.
Tapos tatlo.
Tapos apat.

Umupo lang ako sa harap ng TV, nanonood ng mga palabas na hindi ko naman sinusundan, kumakain ng microwave meal na parang karton ang lasa, at unti-unting nararamdaman ang pagsikip ng mga dingding.

Gusto ko sanang tawagan ang mga anak ko, pero lagi kong iniisip: “Ano sasabihin ko? Na malungkot ako? Na nami-miss ko sila?”

Pakiramdam ko, kawawa at nakakahiya. Kaya hindi na lang ako tumawag.

Mas pinili kong tumahimik. Uminom. At mag-scroll sa YouTube hanggang dis-oras ng gabi.

Kabanata 6: Mga Video ng Paraiso

Doon ko nakita ang mga expat video.

Mga lalaking sing-edad ko—o mas matanda, o mas bata—na nagreretiro sa Thailand, Philippines, Vietnam… pero madalas, Thailand.

Nakaupo sila sa tabi ng swimming pool, may hawak na malamig na beer, nasa paligid ang mga palm tree at asul na langit.

Kumakain sila ng street food na mura pero mukhang masarap. Nagtatawanan sila sa mga bar malapit sa dagat, naglalakad sa beach na parang postcard.

Sinasabi nila sa video: “Dito, tatlong beses ang halaga ng pension ko. Hindi ako nagyeyelo. Hindi ako nag-iisa.”

Mukha silang masaya. Mukha silang malaya.

At naisip ko: “Bakit hindi ako?”

Nag-umpisa akong magkwenta.

14,000 kronor ang pension ko kada buwan. Sa Sweden, halos renta at groceries lang ‘yun.

Pero sa Thailand, ayon sa napanood ko, pwede kang umupa ng maliit na kwarto malapit sa dagat, kumain sa labas araw-araw, uminom ng beer nang hindi nanginginig ang kamay sa total ng bill.

Hindi ako naghahanap ng adventure. Hindi rin ako naghahanap ng Thai girlfriend, o bagong buhay na parang pelikula.

Gusto ko lang: init.

Gusto kong gumising na hindi sumisigaw sa lamig ang tuhod ko. Gusto kong magkaroon ng pakiramdam na may bukas pa akong dapat abangan, hindi lang isa pang malamig na araw.

Kaya isang gabi, habang medyo lasing, binuksan ko ang website ng airline. Nag-book ako ng one-way ticket papuntang Phuket sa Nobyembre.

Kabanata 7: Ticket Papuntang Init

Kumuha ako ng 60-day tourist visa sa Thai embassy.

Iniisip ko noon: “Madali lang ang extension. Kung hindi, border run. Sasakay lang ng van papuntang Malaysia, stamp, balik.”

Hindi ko masyadong pinag-isipan. Hindi ako nagtanong sa abugado, hindi ako nagbasa ng forum nang maigi.

Nagbenta ako ng karamihan sa furniture ko. Nagpaalam ako sa landlord. Nag-empake ako ng dalawang maleta—puro damit, toiletries, konting personal na bagay.

Tumawag ang anak kong babae nang malaman ang plano ko.

“Dad, hindi ka marunong ng Thai. Wala kang kakilala doon. Paano kung may mangyari?”

Sabi ko, “Kaya ko ‘to. Tatawag ako palagi. Safe ‘yun. Kailangan ko lang gawin ‘to para sa sarili ko.”

Tumahimik siya nang sandali. Tapos ang sabi niya lang: “Okay, Dad… ingat ka.”

‘Yun na ang huling totoong usapan naming mag-ama. At hindi ko alam noon na ilang buwan akong iiwas sa mga tawag niya habang nalulubog ako sa paraisong ‘akala ko’ ay sagot sa lahat.

Kabanata 8: Unang Yapak sa Phuket

Martes ng hapon, late November, lumapag ang eroplano sa Phuket.

Pagbukas pa lang ng pinto ng aircraft, sinalubong ako ng init na parang buo mong katawan binalot ng kumot—pero hindi ‘yung kumot sa winter, kundi makapal, basa, mabigat.

Hindi ito katulad ng summer sa Sweden na dry at banayad. Ito, malagkit. Humahawak sa balat.

At minahal ko agad.

Sumakay ako ng taxi papuntang Patong, nakatingin sa labas habang dumadaan sa magulong trapiko, motor, tuk-tuk, street vendors, neon signs, backpackers, at tambak ng signage na hindi ko mabasa.

Naaamoy ko ang halo ng usok ng tambutso, pritong bawang, curry, at dagat. Parang buhay na buhay ang lahat.

Nag-book ako ng maliit na guesthouse online para sa unang linggo.

Walang arte: maliit na kwarto, may electric fan, matigas na kama, at banyong pinaghahatian ng tatlo pang kwarto sa hallway.

6,000 baht kada buwan—mga 1,700 kronor lang. Sa Sweden, ni kalahating grocery hindi kaya nun. Dito, may bubong na ako at 5 minutong lakad papunta sa beach.

Ang may-ari, si Khun Nok, Thai woman na nasa 50s, marunong ng konting English.

Pinakita niya ang kwarto, inabot ang susi, at tapos na—walang kontrata, walang deposit, pera-pera lang buwan-buwan.

Simple. Mura. Mabilis. At ‘yun ang gusto ko noon.

Kabanata 9: Buhay na Paraiso… sa Umpisa

Sa unang mga araw, ang routine ko parang brochure ng travel agency.

Gigising ako nang maaga bago sumakit ang araw. Maglalakad ako papunta sa beach.

Puting buhangin, mainit na tubig, alon na banayad, mga bangkang naka-park sa malayo.

Uupo ako sa plastic chair sa ilalim ng palm tree, titingin sa dagat na parang walang katapusan.

Pag gutom na, babalik ako sa maliit na noodle cart malapit sa guesthouse—40 baht para sa mainit na sabaw na may baboy, gulay, noodles. Hindi ko alam kung ano lahat ng sangkap, pero masarap, nakakabusog, at mura.

Sa hapon, maglalakad-lakad ako sa paligid—7-Eleven para sa malamig na inumin, tingin-tingin sa mga turista na tumatawad sa mga tindero.

Sa gabi, palagi akong napapadpad sa iisang lugar: isang bar malapit sa beach na ang pangalan ay Lucky Bar.

Maliit lang. Open-air, plastic na upuan, isang pool table, at sound system na paikot-ikot lang ang 20 kanta—’yung tipong kung magtatagal ka, kabisado mo na lahat ng intro.

60 baht ang malaking beer. Malamig, mura, at malapit.

Ang may-ari, si Colin, British na nasa 60s, 15 taon nang nakatira sa Thailand, at parang hindi na marunong magsuot ng sapatos. Tsinelas lang lagi.

Pinakilala niya ako sa iba pang regular: si Klaus, German na dating factory worker; si Dave at Simon, parehong Brit, parehong diborsyado, parehong umaasa sa UK pension; at si Erik, Norwegian na tahimik pero palaging nagbabayad ng isang round kada ikalawa o ikatlong gabi.

Gabi-gabi kaming nagkukuwento, nauulit ang mga istorya, tumatawa sa parehong biro, nanonood ng bar girls na nilalandi ang mga turistang pasulpot-sulpot lang.

Alam naming lahat kung ano ang laro: transactional, scripted, may presyo.

Pero pagkatapos ng ilang taong katahimikan sa malamig na flat sa Gothenburg, kahit pekeng “company” ay parang ginto.

Kabanata 10: Si “S” at ang Pakiramdam na Muli Kang Gusto

Doon ko nakilala si S.

Tatlong gabi lang siya kada linggo nagtatrabaho sa Lucky Bar. Maliit, siguro 5’2, mahaba ang buhok, at may ngiting kahit alam mong bahagi ng trabaho niya, parang may konting katotohanan pa rin.

Umupo siya sa grupo namin, nagtanong kung taga-saan kami, gaano na kami katagal sa Thailand.

Limitado ang English niya, pero mas magaling pa rin kaysa sa Thai ko na wala talaga.

Tuwing nagtatangka akong mag-Thai gamit ang phrasebook ko, tumatawa siya pero hindi nang-aasar—marahan niya akong kinokorek, ilalagay ang kamay niya sa braso ko at sasabihin, “Khop khun krap, Lars… very good.”

Akala ko, pareho lang ako sa lahat. Isang foreigner na binabati niya, nginingitian, kinakausap dahil trabaho niya.

Pero isang gabi, mga tatlong linggo na akong regular sa bar, nagtagal siya pagkatapos ng shift niya.

Umupo siya sa tabi ko habang inubos ko ang huling beer ko, at mahinhin na nagtanong: “You want company?”

Noong una, hindi ko na-gets. Tapos na-realize ko.

Sinabi kong matanda na ako para sa “ganung bagay.”

Tumawa lang siya. “You not old. You handsome man.”

Alam kong parte ng script ‘yun. Alam kong sinasabi niya ‘yan sa maraming lalaki gabi-gabi.

Pero sa unang beses matapos nang matagal, may nagsabi sa akin na “handsome” ako—kahit alam kong bayad.

Nagbigay ako sa kanya ng 1,000 baht. Hindi siya humingi. Kusang loob kong inabot.

Ngumiti siya, tinupi ang pera, itinago sa bag, at hinalikan ako sa pisngi. “Thank you, Lars. You very kind.”

Umuwi siya sakay ng motorbike kasama ang isa pang girl.

Ako, naglakad pauwi sa guesthouse na may kakaibang pakiramdam: hindi bata, hindi gwapo, pero kahit sandali, hindi invisible.

Kabanata 11: Rutina ng Init, Beer, at Pekeng Kumpanya

Simula noon, mas madalas kaming nagkikita ni S. Hindi gabi-gabi, pero sapat para maging parte ng routine ko.

Minsan, uupo lang siya sa tabi ko, ipe-play ang role na “girlfriend for the night”: tatawa sa jokes ko, magtatanong tungkol sa Sweden, titingin sa akin na parang ako ang pinaka-importanteng tao sa bar.

Kuwento niya, taga-Isan daw siya, sa North East ng Thailand. May nanay siyang may sakit, may nakababatang kapatid na hirap makahanap ng trabaho, at landlord na mahilig magtaas ng upa.

Hindi ko alam kung alin sa mga detalyeng iyon ang totoo, alin ang pinalala para mas malambot ang puso ng mga foreigner tulad ko.

Pero sa tuwing nababanggit ang “rent,” “medicine,” “motorbike,” kusa na akong kumukuha ng wallet.

1,000 baht. Minsan 2,000. Minsan 3,000.

Para sa akin, parang wala lang.

Sa pension ko, kaya ko pang mag-Leo sa bar, kumain sa labas, at magbigay ng kaunting tulong, ‘di ba?

At higit sa pera, ‘yung kapalit: may magte-text ng “Good morning, handsome.” May magtatanong kung kumain na ba ako. May magyayaya sa bar “later, okay?”

Sa unang beses sa mahabang panahon, hindi ko na ramdam ang pagiging totally mag-isa.

At doon nagsimulang maging “bahay” ang Thailand para sa akin. Hindi dahil sa lugar, kundi dahil sa pakiramdam na may naghihintay sa ‘kin—kahit bayad.

Kabanata 12: Ang Unang Border Run—Paraisong May Stamp

Umabot ang unang 60 araw ng visa ko na parang isang iglap.

Sinabi sa akin ni Colin: “Mate, border run time. Easy lang ‘yan. Van papuntang Malaysia, stamp, balik. Done.”

Nagbayad ako ng 1,500 baht sa van service.

Madilim pa, 5 a.m., punuan ang van ng mga expat, backpacker, at iba’t ibang lahi na naka-hawak sa passport na parang rosaryo.

Nakarating kami sa Thai-Malaysia border. Bumaba, pumila, nag-stamp.

Nang nakita ng Thai immigration officer ang passport ko, wala siyang sinabi. Stamp lang, bagong 60 days.

Mabilis lang. Walang tanong, walang sermon.

Tumalikod ako na magaan ang pakiramdam. “Ayos,” sabi ko sa sarili ko. “Madali lang pala ‘to.”

Bumalik ako sa Phuket na parang may lisensya na akong magpatuloy sa buhay-baka-bakasyon.

Beach sa umaga. Si S sa gabi. Leo sa gitna. Cheap noodles sa pagitan.

Hindi ko namalayang unti-unti na rin pala akong nagiging parte ng mga kuwentong napapanood ko noon sa YouTube—pero ‘yung version na hindi nila masyadong pinapakita.

Kabanata 13: Ang Dahan-Dahang Pagkabulok ng Ganda

Habang tumatagal, nagbabago ang lasa ng routine.

Sa simula, parang matatamis na prutas ang bawat araw—exciting, bago, masarap.

Pero anim na buwan pagkatapos, unti-unti itong naging paulit-ulit.

Nagsimula akong gumising nang mas late. Hindi na 7 a.m., kundi 10 o 11.

Hindi na ako lumalakad papunta sa beach araw-araw. “Mas mainit na kasi,” sabi ko sa sarili ko. “Bukas na lang.”

Ang noodle soup na dati ay parang espesyal na almusal, naging parang canned food na rin sa panlasa—pareho, araw-araw, wala nang thrill.

Mas madalas na lang akong nakahiga sa kama, nakatitig sa kisame, nakikinig sa maingay na electric fan.

Tuwing hapon, sasabihin ko sa sarili ko: “Magte-temple visit ako. Magda-day trip ako sa ibang beach.”

Pero hindi ko ginagawa. Laging may mas madaling choice: hintayin na lang mag-open ang bar.

Nagsimula ring magbago ang pattern ko sa pag-inom.

Hindi ako ‘yung tipong nanginginig pag walang alak, pero unti-unti, mas maaga na akong nagsisimula.

Isang beer habang nanonood ng football sa TV ng bar. Tapos dalawa. Tapos hanggang sarado na sila, anim o pitong bote na ang naubos ko, saka ako uuwi na nag-aalangan ang hakbang.

Sa grupo namin, ganoon din halos lahat. Kaya mukhang normal.

“Hair of the dog, Lars!” biro ni Klaus kapag kita niyang wasak pa rin ako kinabukasan. “Kailangan hydrated sa init na ‘to.”

Tatawa kami, iinom ulit.

Isang gabi, tiningnan ako ni S at may sinabi na hindi ko agad nakalimutan: “You drink too much, Lars. You look tired.”

Pinagtawanan ko lang. “Retired life ito,” sagot ko. “I’m fine.”

Tumahimik siya, ngumiti, pero halatang hindi kumbinsido.

May sarili rin siyang mga problema—nanay na may operasyon, kapatid na nasiraan ng motor, paakyat na renta.

At ako, syempre, ang walking ATM na handang tumulong.

2,000 baht. 3,000. Minsan 5,000.

Tuwing umiiyak siya at sinasabing “You best man I ever meet,” gusto kong maniwala.

At umabot sa punto na mas pinili kong paniwalaan ‘yon, kaysa tingnan ang sarili kong unti-unting pagguho.

Kabanata 14: Lumalabong Koneksyon sa Bahay

Habang lumalalim ang sagad ko sa Thailand, lumalayo naman ako sa Sweden—hindi lang pisikal, kundi emosyonal.

Nagme-message ang anak kong babae sa WhatsApp: “Dad, can we video call?”

Sagot ko: “Busy ako, next week na lang.” Kahit ang totoo, wala naman akong ginagawa kundi uminom at umupo sa bar.

Dumating ang “next week,” pareho pa rin. Gagawa ulit ako ng palusot.

Ayokong makita niya ako sa screen: payat, namumugto ang mata, may bahagyang slur ang boses, mukhang lolo na mas lasing kaysa retired.

Ayokong sagutin ang tanong na: “Ano ginagawa mo sa araw-araw?”

Anong isasagot ko? “Wala.”

Kaya tumakbo ako palayo—hindi lang sa lamig ng Sweden, kundi sa mga taong nagmamahal sa akin.

Habang lumalalim ako sa “paraiso,” dumidilim naman ang kalooban ko. Pero hindi ko pa rin pinapansin.

Kabanata 15: Ikalawang Border Run—Sermon sa Stamp

Dumating ulit ang expiry ng visa ko, na halos hindi ko napansin.

Si Colin na naman ang nagpaalala: “Mate, malapit na ma-expire ‘yang stamp mo. Kailangan mo na namang mag-border run. Book na kita sa van for Thursday.”

Tumango lang ako, umorder pa ng isa pang beer, at nakalimutan ulit hanggang kinabukasan.

Pareho ang van, pareho ang border, pareho ang pila. Pero ibang-iba ang pakiramdam.

Sa Thai immigration, batang opisyal ang tumingin sa passport ko.

Isa-isa niyang tiningnan ang mga stamp, matagal siyang tumigil sa dalawang magkasunod na tourist visa, apat na buwan na halos tuloy-tuloy sa Thailand.

Tumingin siya sa akin at ang sabi: “You stay long time in Thailand.” Hindi tanong, kundi statement.

Sabi ko, “I’m retired. I like it here.”

Umungol siya ng tunog na hindi ko alam kung pag-sang-ayon o inis.

“Next time, maybe you get proper visa. Tourist visa not for living.”

Stamp pa rin siya, pero ramdam ko ang bigat ng bawat hampas ng rubber sa papel. Parang babala na may kasunod.

Sa van pauwi, nakatabi ko ang isang British na mukhang matagal na rin sa laro.

Nakangisi siya, “Binara ka rin ba?”

Tumango ako.

“Normal na ‘yan. Nagsisimula na silang magsawa sa atin na ginagamit lang ang tourist visa para permanent stay. Mag-retirement visa ka na lang kung plano mong tumagal.”

Tinanong ko requirements.

Sinabi niya: 800,000 baht sa Thai bank account, o matibay na patunay ng monthly income, health insurance, mga papel, mga bayarin.

Sa utak ko, dali-dali akong nagkwenta.

800k baht—halos 200,000 kronor. Wala ako nun.

Pension ko, buwan-buwan pumapasok, buwan-buwan ko ring ginagasta.

Wala akong ipon na ganun kalaki. Wala ring plano.

“Bahala na,” sabi ko sa sarili. “May 60 araw pa naman.”

At sa halip na ayusin ang problema, pinili kong iwan muna sa likod ng isip. Tuloy sa routine. Tuloy sa pag-inom. Tuloy sa pagkalimot.

Kabanata 16: Pagbagsak ng Pension at Pag-uga ng Mundo

Isang buwan, napansin kong may kakaiba sa bank account ko.

Binuksan ko ang Swedish bank app ko sa cellphone, at kita ko agad: mas mababa dapat ‘yung balance.

Tumawag ako sa pension office, nakipaglaban sa automated menu sa wikang ako mismo, unti-unti nang hindi komportable sa pandinig ko.

May nakausap rin akong babae sa dulo.

Sabi niya, may problema raw sa address verification ko. Kailangan daw mai-update, baka umabot ng ilang linggo, baka isang buwan, bago maayos.

Sabi ko, “Kailangan ko ‘yung pension na ‘yan. Diyan ako nabubuhay.”

Maayos ang boses niya, simpatya pero estrikto: wala raw siyang magagawa para pabilisin. Pero once maayos, babayaran daw nila nang buo.

Binaba ko ang tawag na nanginginig.

Sa Thai account ko, may 8,000 baht lang ako.

5 araw, due na ang renta ko sa guesthouse.

Nangako pa ako kay S ng 3,000 baht para sa gamot daw ng nanay niya.

Nangako ako kay Colin na ako bahala sa susunod na round ng beer.

Biglang nag-iba ang dating simple lang na math: hindi na siya nagwo-work.

Sa unang beses mula nang lumapag ako sa Thailand, naramdaman kong gumalaw ang lupa sa ilalim ng paa ko.

Kabanata 17: Sinubukan Kong Humiram, Pero Pare-Pareho Kami

Una kong nilapitan si Klaus.

Sabi ko, “Pwede ba akong makahiram?”

Tumawa siya, hindi ‘yung nakaka-insulto pero ‘yung tipong masakit sa katotohanan: “Mate, pension to pension din ako nabubuhay. Kung may extra ako, nasa bar na ‘yon.”

Si Dave naman, ganoon din: “Wala, Lars. Lahat tayo rito, nagtatago lang sa lamig at sa tax.”

Alam kong si Colin may pera, pero alam ko rin na ayaw niyang magpautang sa customers—ilang beses na niyang kinuwento ang mga lalaking hindi na bumalik matapos utangan siya.

Kaya ako na lang. Ako lang. At ang 8,000 baht ko.

Inuna kong bayaran ang renta. Hindi puwedeng hindi.

Naiwan sa akin: 2,000 baht para sa buong buwan.

Tumigil ako sa pagkain sa labas. Bumili na lang ako ng instant noodles at canned fish sa 7-Eleven.

Tumigil ako sa gabi-gabing punta sa bar. Hindi na kaya ng budget.

Nag-text si S, nagtatanong kung nasaan ako. Sabi ko, “Hindi ako okay. Masakit katawan ko.”

Tinatanong pa rin niya kung kaya ko pa raw tumulong sa gamot ng nanay niya. Nagpadala ako ng 1,000 baht—kalahati ng napag-usapan.

Wala na akong narinig mula sa kanya pagkatapos nun.

At doon ko lang na-realize kung gaano kanipis, gaano ka-fragile ang “buhay” na binuo ko rito. Isang atras lang sa pension, wasak lahat.

Kabanata 18: Ang Passport, ang Stamp, at ang 91 Araw na Nawawala

Isang gabi, naisip ko: “Kailangan ko nang tingnan ang passport ko. Kailangan kong alamin kung hanggang kailan pa visa ko. Baka pwede pa akong mag-border run.”

Binuksan ko ang drawer kung saan ko ‘yun laging nilalagay.

Magulong tambak ng gusot na damit, resibo, lumang ticket, at empty beer bottles na hindi ko man lang naaalala kung bakit napunta sa loob ng drawer.

Nang makita ko sa wakas ang passport, mabilis kong hinanap ang huling stamp.

At para akong sinuntok sa sikmura nang makita ko ang petsa: tatlong buwan na ang nakalilipas ang huling border run stamp ko.

Matagal akong nakatulala bago pumitik ang realidad: hindi ako nakapagpa-extend. Hindi ako nag-border run. Wala akong ginawa.

At ngayon, 91 days na akong overstayed.

Nanginginig ang kamay kong binibilang ang penalty sa utak ko: 500 baht per araw, capped sa 20,000.

Wala pa nga akong 5,000.

At ‘yun, kung kusa akong pupunta sa immigration.

Kung mahuli ako ng pulis? Detention, deportation, posibleng blacklist.

May mga kuwento ako narinig sa bar—mga foreigner na nahuli sa random checkpoint, kinulong sa immigration detention nang linggo-linggo, inaasikaso lang ng embassy kapag may pera pang pambayad ng ticket pauwi.

Hindi ko kayang mangyari ‘yon sa akin. Pero wala rin akong alam kung ano ang susunod na hakbang.

Gusto kong tawagan ang anak ko. Pero nahihiya ako.

Paano ko sasabihin na nag-overstay ako nang tatlong buwan hindi dahil sa emergency, kundi dahil nalunod ako sa beer at pagpapanggap?

Paano ko aaminin na hindi ko man lang nabantayan ang sarili kong buhay?

Tumingin ako sa phone. May mga missed call siya, mga inignore kong chat.

At ngayon, kailangan ko ng tulong—pero pakiramdam ko, wala akong karapatang humingi.

Kabanata 19: Tatlong Araw na Ultimatum

Dalawang araw akong hindi lumabas ng kwarto. Paranoid sa kahit anong katok, sa kahit anong ingay sa labas.

Pero may kumatok pa rin. Malakas, sunud-sunod.

Si Khun Nok, may-ari ng guesthouse. Nakakunot ang noo, halatang alalang-alala pero naiipit din sa negosyo niya.

“Mr. Lars, we need to talk,” sabi niya.

Pumasok siya sa kwarto kahit hindi ko pa nasasabi ang “come in.”

“Someone tell me you overstay visa. I cannot keep you here. If immigration check, problem for my business. You understand?”

Nalaglag ang sikmura ko. “Sino nagsabi sa’yo?” tanong ko, kahit alam kong hindi na mahalaga.

“Not important,” sagot niya. “But you need to fix or you need to leave. I give you three days. I’m sorry.”

Lumabas siya bago pa ako makapag-isip ng sagot.

Tatlong araw. May tatlong araw ako para humanap ng 20,000 baht, harapin ang immigration, at ayusin ang visa—o umalis.

Umalis… pero saan? Wala akong perang pamasahe pauwi ng Sweden. Wala akong plan B.

73 anyos ako, nagtatago sa mumurahing kwarto sa Patong, illegal sa bansang pinili kong tawagin sanang “tahanan.” At sa unang beses siguro sa buong buhay ko, totoong naramdaman ko kung ano ang ibig sabihin ng salitang “bagsak.”

Kabanata 20: Huling Gabi sa Lucky Bar

Sa gabing iyon, kahit sabi ko sa sarili kong hindi na ako babalik, napadpad pa rin ako sa Lucky Bar.

Hindi para uminom, kundi para hindi mag-isa—kahit drinking buddies lang ang kaharap ko.

Umupo ako sa tabi ni Colin at umorder ng tubig.

Napataas ang kilay niya. “Water? You feeling all right, mate?”

At doon ako naputol.

Kinuwento ko lahat: overstay, pension delay, three-day deadline, wala nang pera, walang malapitan.

Tahimik siyang nakinig, panaka-nakang iinom sa beer niya, walang kahit anong biro, walang pagsingit.

Pagkatapos kong magkuwento, napabuntong-hininga siya. “You’re in a proper mess, Lars.”

Tumango ako. “Alam ko.”

Sandali siyang tumitig sa akin, tapos sabi niya, “May kilala ako. Swedish din. Fifteen years na dito. Alam niya lahat ng lusot, lahat ng proseso. Natulungan na niya ang ilang tulad mo. Pero hindi siya charity. Maiiwan kang may utang.”

Sabi ko, kahit ano. Kahit anong tulong. Kahit may kapalit.

Kinuha ni Colin ang cellphone niya, may tinawagan, saglit lang nag-usap sa English at Swedish, at tapos na.

“Björ n ang pangalan niya,” sabi ni Colin. “Pupunta raw siya bukas sa guesthouse mo.”

At sa gabing ‘yon, unang beses kong naramdaman ang isang bagay na matagal ko nang iniwasan: pag-asang may solusyon… at takot sa presyo nito.

Kabanata 21: Si Björn at ang 35,000 Baht

Dumating si Björn kinabukasan, sakay ng lumang Toyota na amoy alikabok at sigarilyo.

Mas matanda pa siya sa akin, tingin ko. Mga 75. Kulubot ang balat, malinaw pa ang mga matang bughaw, at pananalitang sanay na sa pakikipag-usap sa parehong Thai at foreigner.

Hindi siya nag-aksaya ng oras. “Passport,” sabi niya.

Inabot ko. Binuklat niya. Tiningnan niya ang bawat stamp. Umiling.

“91 days,” sabi niya. “Swerte mo at ikaw ang nagpunta. Kung pulis ang naunang nakadiskubre, mas malala.”

Tinanong niya ako tungkol sa pera ko. Inamin ko: halos wala na. May delay ang pension.

Parang sanay na siya sa sagot na ‘yon.

Diretso siya: “I’ll lend you 35,000 baht. 20,000 para sa fine. 15,000 para sa ticket pa-Kuala Lumpur. Pupunta tayo sa immigration, babayaran mo ang multa, bibigyan ka nila ng 7-day exit stamp. Tapos, alis ka agad. Sa Malaysia mo aayusin ang pension mo. Pag ok na, babayaran mo ako. Malinaw?”

Tumango ako, halos maluha sa ginhawa at hiya nang sabay.

“Salamat,” sabi ko. “Hindi ko alam paano magpapasalamat sa’yo.”

Pinutol niya agad: “Huwag mo muna akong pasalamatan. Huwag ka na lang ulit maging bobo. Masyado ka nang matanda para sa ganitong kalokohan.”

Inabot niya sa akin ang sobre na puno ng pera.

Para akong binigyan ng life jacket at alambre sa leeg nang sabay.

Ligtas ako—pero ilalabas na ako sa paraisong pinili ko.

Kabanata 22: Immigration—Ang Pula sa Passport

Kinabukasan, 7 a.m., sinundo ako ni Björn.

“Dapat maaga tayo. Kailangan na kailangan mong mauna sa pila,” sabi niya.

Sa kotse, tahimik kaming pareho.

Ako, pawis na kahit may aircon, hawak ang passport at sobre na parang ‘yun na lang ang natitirang buhay ko.

Siya, nagmumura sa Swedish tuwing may motor na sasagasa sa harap namin.

Pagdating namin sa immigration office sa Phuket Town, may pila na: backpackers, older foreigners, Thai na may sari-sariling papel.

“Doon ka,” turo ni Björn, malapit sa sign na may nakalagay na “OVERSTAY.”

“Pag turn mo na, huwag kang maraming satsat. Huwag kang magpalusot. Umamin, mag-sorry, magbayad. Mas konti kang sasabihin, mas ok.”

Tumango ako. Ang lalamunan ko, tuyong-tuyo.

Nang ako na ang sunod sa pila, pakiramdam ko, parang court hearing na ‘to.

Inabot ko ang passport sa babaeng opisyal sa may salamin. Mga 40s, may salamin, mukha nang sawang-sawa magharap sa katulad kong kaso.

Binuksan niya ang passport ko, tumingin sa visa, sa dates, at napasinghap nang mahina.

“How long you overstay?” tanong niya, diretso, walang emosyon.

“91 days,” sagot ko, halos pabulong.

Tumingin siya sa akin, parang napapagod na teacher sa estudyanteng palaging late. “Why you not come before?”

Naghanap ako ng salitang hindi tunog palusot. “I lost track of time. I had problems with my pension. I’m very sorry.”

Alam kong mahina. Alam kong hindi sapat. Pero ‘yun lang ang katotohanan: nagpabaya ako.

“Police catch you?” tanong niya.

“Hindi. Ako ang kusang pumunta.”

Bahagya siyang tumango. “Better.”

Nag-type siya sa computer, naglabas ng form. “Fine 20,000 baht. You pay, then you get 7 days to leave Thailand. If you not leave, more problem. You understand?”

Tumango ako. “Naiintindihan ko. Salamat.”

Inabot niya ang form at passport pabalik. “Pay cashier. Come back.”

Lumapit ako sa cashier, inabot ang 20,000 baht—malilinis na bundle ng pera na ipinahiram ni Björn.

Isang stamp, isang resibo, tapos.

Bumalik ako sa overstay window.

Kinuha ng opisyal ang resibo, binuklat ulit ang passport, at kinuha ang pulang stamp.

Isang bigat na tunog—THUD—at nakita ko na sa papel: “OVERSTAY” sa malinis na pulang tinta.

Parang suntok sa mukha, pero tinta lang.

Nag-stamp pa siya ng isa pa, may petsa, pitong araw mula ngayon.

“You must leave before this date,” sabi niya. “Next time, be more careful.”

Wala nang sermon. Wala nang drama.

Ako na lang ang nagdrama sa loob ko habang humahakbang palayo, bitbit ang passport na may marka na hindi na mawawala.

Kabanata 23: Paalam sa Phuket, Paalam sa Pekeng Buhay

Paglabas ko ng immigration, hinintay ako ni Björn. Binuklat niya sandali ang passport, nakita ang red stamp, at tumango lang.

“Lucky ka pa,” sabi niya. “May iba, blacklist agad. Ikaw, umalis ka lang. Huwag ka nang babalik hangga’t hindi maayos buhay mo.”

Hindi ako nakasagot.

Dinala niya ako pabalik sa guesthouse. Sinabi niya, nabook na niya ang flight ko papuntang Kuala Lumpur kinabukasan. Budget airline, mura, masikip, pero sapat para makalabas ako ng Thailand.

“Bayaran mo na lang ako pag ayos na pension mo,” sabi niya bago umalis.

Magdamag akong nag-empake.

Dalawang maleta ng damit—punong-puno ng pawis, amoy alak, amoy usok ng bar.

Ilang librong hindi ko natapos basahin. Toiletries. Ilang maliit na souvenir na nabili ko noong nasa “honeymoon phase” pa ako sa Thailand.

May isa pang bagay sa mesa: litrato naming dalawa ni S, ipinilit niyang mag-selfie isang gabi sa bar, nakatawa siya, ako mukhang lasing pero masaya.

Matagal ko ‘yung tinitigan.

Tapos iniwan ko na lang sa mesa. Parang simbolo ng lahat ng iniwan ko roon—hindi talaga akin.

Kinagabihan, kumatok si Khun Nok.

Sinabi kong aalis na ako kinabukasan. Tumango siya. “I hope you okay, Mr. Lars. I’m sorry.”

Ngumiti ako nang mahina. “Ako dapat ang mag-sorry.”

Hindi na ako nagkwento sa kanya ng detalye. Sapat na na hindi niya ako sinumbong agad.

Huli akong pumunta sa Lucky Bar.

Sinabi ko sa mga tao na aalis na ako.

“Where to?” tanong ni Colin.

“KL muna. Pagkatapos… baka Sweden. Hindi ko pa alam.”

Nagtaas ng baso si Klaus. “It was good knowing you, mate. Don’t be a stranger.”

Pero alam naming pareho: dito, walang talagang nagiging “lifetime friend.” Mga kakuwentuhan lang sa iisang stage ng paglayo. Pag umalis ka na, kasunod ka lang sa mahabang listahan.

Naghintay ako hanggang closing. Isang beer lang ang inubos ko. Umaasa ako na baka dumating si S.

Pero hindi siya dumating.

Tinanong ko ang ibang girls kung nakita nila siya.

“Different bar now,” sabi ng isa. “Jungceylon side, maybe.”

Tumango ako. Umalis. Hindi ko na tinapos ang beer.

Sa isip ko, siguro ‘yun ang dapat kong tanggapin: hindi ka talaga mahal ng lugar na pinili mong mahalin, lalo na kung hindi ka rin marunong magmahal sa sarili mo nang tama.

Kabanata 24: Malaysia, Hostel, at Pinakamababang Punto

Kinabukasan, sumakay ako ng taxi papuntang airport.

Tahimik ang driver, nagtanong kung taga-saan ako, nasagot ko nang walang energy: “Sweden.”

Habang umaandar ang sasakyan, tinitingnan ko ang Phuket: beaches, hotel, karatula ng tours, amoy ng dagat.

Maganda pa rin. Mainit pa rin. Paraiso pa rin sa paningin ng marami.

Pero para sa akin, isa na lang itong lugar kung saan ako tumakas, naligaw, at pinaalis.

Ang flight papuntang Kuala Lumpur ay maikli pero kakainis: masikip, puro iyak ng bata, at mga batang backpacker sa paligid ko na mas excited magpunta sa bansang iyon kaysa sa pag-uwi ko kahit saan.

Pagdating ko sa KL, halos hatinggabi na.

Nag-book ako ng hostel online: 15 ringgit kada gabi, mga 35 kronor lang.

Backpacker area, puro 20-something, puro kwentong “my best night ever,” “my craziest trip,” “my wildest experience.”

Sa reception, batang Malaysian na bored ang mukha, kinuha ang passport ko saglit, binalik na parang hindi mahirap makakuha ng stamp. “Bed 12, check-out 11 a.m.”

Umakyat ako sa dorm. Walong bunk bed sa loob, damit na nakasabit, amoy paa at lumang beer, may naghihilik sa apat na magkakaibang tono.

Nasa top bunk ako, Bed 12.

Pag-akyat ko, umupo ako saglit, tiningnan ang kisame na puno ng sticker at sulat ng mga nagdaan na rito. May nakasulat: “Best time of my life.”

Napapikit ako. At doon, sa gitna ng amoy ng sapatos at murang shampoo, muntik na akong umiyak.

Hindi dahil sa hostel. Hindi dahil sa pera. Kundi dahil sa bigating tanong na paulit-ulit sa utak ko: “Paano ko hinayaang umabot sa ganito?”

Kabanata 25: Tawag Mula sa Anak

Tatlong araw akong halos hindi lumalabas ng hostel.

Isang beses sa araw, bibili ako ng instant noodles sa convenience store. Isang pakete lang, hati sa dalawang kain.

Binubuksan ko ang bank app ko, tinitingnan ang balanse na halos walang laman.

Binabalik-balikan ko ang email ng pension office: “Your payment is being processed. Please allow 4–6 weeks.”

Apat hanggang anim na linggo.

15 ringgit na lang ang pera ko.

Sa ika-apat na araw, tumawag ang anak kong babae.

“Dad, nasaan ka?” tanong niya agad. “Yung kapitbahay mo sa Gothenburg, tumawag sa akin. Sabi niya, ang tagal nang bakante ng flat mo.”

Huminga ako nang malalim.

“Sa Malaysia ako,” sagot ko.

Tahimik. Tapos, “Malaysia? Akala ko sa Thailand ka.”

“Dati,” sabi ko. “Na-overstay ako. Kailangan kong umalis.”

Tahimik ulit. Ramdam ko ang pag-aalala sa boses niya kahit wala pa siyang sinasabi.

“Ok ka lang ba, Dad?” tanong niya.

At unang beses, hindi ako nagsinungaling.

“Hindi,” sabi ko. “Hindi ako okay.”

At doon ko ikinuwento lahat.

Lahat: Thailand, S, Lucky Bar, overstay, 20,000 baht fine, Björn, Kuala Lumpur hostel, 200 kronor na lang sa bulsa, delay sa pension, takot, hiya.

Inaasahan ko, sasabihin niya: “I told you so.”

Inaasahan ko, magagalit siya.

Pero sa halip, napabuntong-hininga lang siya.

“Okay, Dad,” sabi niya. “Let me help.”

Ilang oras lang, nagpadala siya ng 5,000 kronor.

Sapat para makabayad ako ng hostel ng ilang linggo, makakain nang maayos, at makapag-book ng ticket pauwi ng Sweden oras na pumasok na ang pension.

Hindi niya ako pinagalitan. Hindi niya ako pinahiya.

Ang sabi lang niya, “Pag ready ka nang umuwi, sabihin mo. Tutulungan kita. Uuwi ka, okay?”

Pagkababa ng tawag, doon ako umiyak. Hindi sa ginhawa—bagamat malaki ‘yun—kundi sa hiya.

Sa halip na “paraiso,” pamilya ko pa rin pala ang sasagip sa akin sa impyerno na ako rin ang gumawa.

Kabanata 26: Mga Aral sa Gitna ng Hostel

Ngayon, habang sinusulat ko ‘to, nakaupo ako sa common area ng hostel na ‘to.

Sa paligid ko, mga batang nagpa-plano ng susunod na bansa. May nag-go-Google ng “cheapest flight to Bali,” may nag-aaway kung alin ang mas masarap na street food.

Nakikinig ako, naaalala ko nang kaunti ‘yung unang sapak ng hangin sa Phuket, ‘yung unang noodle soup, ‘yung unang sandaling pakiramdam ko may “bago” akong buhay.

Pero iba na ang tingin ko ngayon.

Natutunan ko na:

Paraiso? Hindi ka nito inaayos.

Kung wasak ka sa loob, bibigyan ka lang ng mas maganda at mas mainit na lugar para tuluyang mabasag.

Natuklasan ko rin na ang loneliness, hindi nawawala kahit lumipat ka ng bansa. Sumusunod ‘yan sayo, parang anino.

Walang amount ng cheap beer o ng sweet smile na kayang sirain ‘yan kung hindi mo harapin.

Natutunan ko na ang visa stamp, hindi lang biro. Hindi lang piraso ng tinta sa passport.

Ito ang nagsasabi kung may karapatan ka pang manatili o hindi.

At kung tumigil kang magbilang ng araw, darating ang punto na tuluyan kang mabubura sa sariling buhay mo—at gigising ka na lang sa red stamp sa passport at bangungot na ikaw mismo ang nagtahi.

Pero higit sa lahat, natutunan ko ‘to:

Ang mga taong totoong nagmamahal sa’yo, sila pa rin ang sasalo sa’yo kahit ilang beses mo na silang in-ghost, in-ignore, o pinili ang bar kaysa sa tawag nila.

Sila pa rin ang magwi-wire ng pera.

Sila pa rin ang magsasabing, “Umuwi ka. Sasaluhin ka namin. Pag-uusapan natin.”

At ‘yun, sa huli, mas mahalaga kaysa sa lahat ng beach, sunset, at beer sa mundo.

Kabanata 27: Papunta sa Bahay na Gusto Kong Takasan

Na-clear na ang pension ko dalawang araw na ang nakalipas.

Naka-book na ang flight ko pabalik ng Sweden, nakatakda sa susunod na linggo.

Kinakabahan ako. Natatakot ako sa lamig. Natatakot akong magsimulang muli sa edad 73. Natatakot akong harapin ang anak ko, apo ko, at lahat ng iniwasan ko.

Pero sa unang beses mula nang umalis ako ng Gothenburg, handa na rin ako.

Handa na akong tigilan ang pagtakbo.

Handa na akong itigil ang pag-inom para lang makalimot.

Handa na akong mabuhay muli sa mundo kung saan may calendar, may bills, may totoong relasyon na hindi nabibili kada gabi.

Ang plano ko?

Bumalik sa Sweden. Maghanap ng maliit na flat. Unti-unting ayusin ang buhay ko—hindi para bumata, kundi para maging totoo.

Bumisita sa anak ko sa Malmö. Kilalanin ang mga apo ko. Sagutin ang tawag nila sa halip na i-mute.

Marahil, lumakad sa gitna ng snow isang araw at sabihing: “Oo, malamig. Pero legal. At may pamilya akong naghihintay sa akin.”

Hindi ko kinamumuhian ang Thailand. Hindi ko rin sinasabing mali ang pagpunta ko roon.

Kailangan ko ring subukan. Kailangan ko rin makita kung ano ang meron sa kabila.

Ang mali ko: inakala kong sapat na ‘yung good weather, cheap beer, at mga “handsome man” para palitan ang lahat ng bitak sa loob ko.

Inakala kong puwedeng lutuin ang buhay sa slow-burn ng araw at alak, na hindi ko kailangang bantayan ang kalendaryo, ang bank account, ang visa, ang sarili ko.

Mali ako.

Kabanata 28: Para sa Lahat ng Lars ng Mundo

Maraming Lars sa mundo. Hindi lang Swedish, hindi lang 70s, hindi lang ex-dock worker.

May German na dating factory worker. May British na tatlong beses nang diborsyado. May Norwegian na tahimik pero wasak sa loob.

Lahat sila, sa isang punto, titingin sa YouTube at makakakita ng video: beach, beer, smile, mas murang rent.

At iisipin nilang: “Siguro ito na. Paraiso.”

Para sa ilan, gumagana naman talaga.

Inaayos nila ang visa nila, nagdedeklara ng income, kumukuha ng health insurance, bumubuo ng tunay na community na hindi lang umiikot sa bar.

Natuto silang mag-Thai, nagkaroon sila ng kaibigan na hindi kumukuha ng 1,000 baht kada yakap.

Pero para sa iba—para sa mga tulad kong piniling hindi na magbilang ng araw, hindi na magbilang ng beer, at hindi na magbilang ng risk—nagiging bitag ang paraiso.

Ang comfort nagiging paralysis.

Ang freedom nagiging paglutang sa walang direksyong araw.

At bago mo mamalayan, may red stamp ka na, may utang ka, may flight kang hindi mo gustong sakyan pauwi sa buhay na tinakasan mo.

Huling Kabanata: Huwag Mong Kalimutang Magbilang

Kung iniisip mong lumipat sa Thailand, o sa kahit anong bansang mainit, mura, at mukhang mas masaya kaysa sa bintana mong puno ng snow, hindi ko sasabihing huwag.

Pero sasabihin ko ‘to:

Gawin mo nang tama.

Alamin ang visa. Ayusin mo bago pa ma-expire.

Magkaroon ka ng totoong savings, hindi lang monthly pension.

Huwag mong hayaang ang bar maging buong mundo mo.

Huwag mong putulin ang tulay pabalik sa bahay—dahil kahit anong ganda ng sunset sa ibang bansa, may mga taong hindi napapalitan ng bagong tanawin.

At kapag napansin mong nagbablur na ang mga araw, na hindi mo na tanda kung anong petsa na, na hindi mo na maalala kung kailan ka huling tumawa nang hindi lasing—huminto ka.

Humingi ka ng tulong. Tumawag ka sa anak mo. Sa kaibigan mo. Sa kahit sinong hindi ka hahatulan, kundi sasabihin lang: “Okay, ayusin natin ‘yan.”

Dahil mas mahal ang kapalit ng pagwawalang-bahala kaysa sa kahit anong multa.

Ako ngayon, 73 anyos, may red stamp sa passport, nakatira sa hostel na amoy paa, at may konting kroner lang sa bulsa.

Pero sa kabila niyon, may ticket na ako pauwi.

May anak akong naghihintay.

May mga araw akong handa nang bilangin ulit—hindi bilang countdown sa visa, kundi bilang piraso ng buhay na hindi ko na hahayaang mawala nang hindi ko napapansin.

Kung may kilala kang nagpa-plano ng “paraisong” tulad ng sa ‘kin, pakibahagi ang kuwentong ‘to sa kanya. Hindi para takutin siya—kundi para ipaalala:

Ang pangarap, may maintenance. Ang paraiso, may rules. At ang buhay… kailangan mong bantayan.

Dahil 91 araw kayang mawala nang parang isang gabi sa bar.

At ang bayad sa hindi pagbibilang? Mas mataas kaysa sa kahit anong fine.