138 MINERO, MUNTIK MA-TRAP SA GUMUHONG BUNDOK SA ITOGON, BENGUET — ANG KASAYSAYANG MUNTIK NANG MAGING TRAHEDYA

Sa isang bayan na matagal nang nakikipagbuno sa panganib ng pagmimina, muling nasubok ang tapang, disiplina, at malasakit ng mga minero sa Itogon, Benguet nang biglang gumuho ang bahagi ng bundok habang may 138 minero na nasa ilalim, gumagalaw sa loob ng tunnels, at halos walang ideya na ilang segundo na lang ang pagitan nila mula sa tiyak na kamatayan. Isang araw na dapat sana’y ordinaryong trabaho lamang ang naging araw ng himala—isang pagkakataong nagbigay ng parehong takot at aral hindi lang sa komunidad, kundi sa buong bansa.

Hindi na bago ang mining operations sa Itogon. Dekada na ang ipinuhunan ng mga lokal dito, at kahit may babala mula sa gobyerno, environmental groups, at mga eksperto, patuloy itong nagiging pangunahing kabuhayan. Ang kanilang araw-araw ay nakatali sa panganib—landslides, tunnel collapse, toxic fumes, at flash floods. Ngunit iba ang pangyayaring ito. Ito ay isang kwentong halos maging pinakamalaking mining disaster sa kasaysayan ng lalawigan—kung hindi dahil sa mabilis na pag-iisip ng mga minero at maagap na pagresponde ng rescue teams.

ANG ORAS NG KATAHIMIKAN

Ayon sa mga unang ulat, nagsimula ang insidente bandang alas-siyete ng umaga. Maalinsangan ang hangin, bahagyang umuulan noong madaling araw, at tila hindi naman kakaiba ang panahon. Para sa mga minero, normal na kondisyon ito—hindi masyadong basa, hindi masyadong tuyo. Ngunit ang bundok, sa lihim nitong pagod, ay iba ang nararamdaman.

Sa gitna ng operasyon, isang malakas na ugong ang narinig mula sa ibabaw. Una, inakala nilang ito ay bahagi ng normal shifting ng lupa—dahil madalas itong maranasan kapag may tunnel expansions. Ngunit ilang sandali lang, sunod-sunod na kalabog ang umalingawngaw, kasunod ang pag-alog na parang lindol.

Sa ibabaw, bumigay ang malaking bahagi ng slope. Ang lupa, bato, at putik ay bumagsak na parang dambuhalang alon. Mabilis. Walang direksyon. At walang sinuman ang makakapigil.

At sa ilalim? May 138 minero—gumagalaw sa tunnels, may hawak na piko, may nagbubuhat ng ore bags, may nag-aayos ng ilaw, may nagpapahinga. Marami sa kanila ang hindi pa natatapos ang shift. Ang iba’y bagong pasok.

ANG PAGTAKAS SA KADILIMAN

Una sa lahat, takot. Ngunit hindi nagpatali ang mga minero sa takot. Sa loob ng tunnel, halos sabay-sabay silang nawalan ng ilaw nang maapektuhan ang ilan sa mga linya ng kuryente. Ang iba, nagflashlight. Ang iba, umaasa sa ilaw ng cellphone. Ngunit halos lahat ay nagdasal.

Hindi madali ang sitwasyon. Kapag gumuho ang bundok, may tatlong bagay na maaaring mangyari: ma-trap ka sa isang dead-end chamber, maipit ka ng gumuhong bato, o mawalan ka ng oxygen. Lahat ng iyon, harap-harapan nilang nilabanan.

Habang ang mga nasa ibabaw ay nagsimulang humingi ng tulong sa MDRRMO at municipal rescue teams, ang mga minero naman sa loob ay naghanap ng paraan para makalabas nang hindi dumadaan sa gumuhong main tunnel. Ang iba, dahil sa tagal na nilang nagtratrabaho, kabisado ang alternatibong daanan—mga lumang shaft, lumang mine holes, at mga maliit na exit na hindi ginagamit.

Isa sa mga beteranong minero ang nag-udyok:
“Dito tayo! May maliit na lagusan sa kanan, papunta ’yan sa lumang tunnel!”
At iyon ang naging start ng kanilang survival mission.

ANG LABANAN KALABAN ANG ORAS

Ang pinakamahirap na kalaban ng mga minero? Oras.

Bawat segundo, lumalalim ang pagguho. Bawat minutong lumilipas, bumababa ang oxygen sa loob ng tunnel. At sa bawat pag-alon ng lupa sa ibabaw, may posibilidad pang muling bumigay ang malaking bahagi ng bundok.

Ayon sa isang survivor, naririnig daw nila ang mga sunod-sunod pang pagkaladkad ng bato na tila dumadagundong sa ibabaw nila. Sa bawat tunog, ramdam nila ang panginginig ng lupa. Hindi lang ito takot—ito ay trahedyang nakabitin sa kanila.

Sa loob ng halos isang oras, naglakad sila sa madulas, mabato, at makitid na daanan. Ang iba, nag-crawl. Ang iba, nag-slide na lang pababa sa mga bahagi ng tunnel na hindi nila kabisado.

At habang nangyayari ito, nasa ibabaw ang mga pamilya nila—nakaantabay, nanginginig, at nagdarasal. Maraming misyon ng pagresponde sa Itogon ang nauwi na sa pag-recover ng katawan sa nakaraan—kaya hindi madaling linisin ang takot sa kanilang mga puso.

ANG UNANG LIWANAG

Matapos ang halos 70 minuto ng paggapang sa dilim, isang grupo ng minero ang nakaabot sa una sa mga alternatibong labasan. Isa itong maliit na opening sa kabilang slope ng bundok. Nang makita ng rescue team ang mga ulo ng mga minero, agad silang tumulong.

Dito na nagsimula ang sunod-sunod na paglabas ng survivors.

Isa-isang lumabas ang mga minero—putik-putik, duguan ang ilang bahagi ng katawan, nanginginig, nangingiting pagod. Ngunit buhay.

Sumunod ang iba pang grupo—hanggang unti-unting nabuo ang pag-asang baka walang naiwan sa loob. Ngunit bago maghinay-hinay sa saya, tinanong nila:
“Kompleto ba kayo? Ilan pa ang nasa loob?”

Nagbilang sila. Nag-isang-isang pangalan. At dito lumabas ang nakagugulat na balita:
Lahat sila, 138, accounted for.
Lahat ay nakalabas.
Lahat ay buhay.

Mga gasgas, pasa, sprains, at hyperventilation ang pangunahing injuries—ngunit sa ganitong klaseng insidente, milagro na ang tawag dito.

ANG KWENTO NG ISANG BUNDLE OF COURAGE

Hindi maikakaila na ang survival ng 138 minero ay naging resulta ng tatlong bagay:
orientation, tradisyon, at disiplina.

Ang Itogon miners ay sanay sa ganitong sitwasyon. Hindi man normal ang ganitong kalaking pagguho, ang kultura nila ay survival-based. Kilala nila ang bundok. Kilala nila ang daanan. At higit sa lahat, kilala nila ang panganib.

May isa pang kuwento—ang minero na muntik nang ma-trap sa isang lumang shaft. Ayon sa kanya, halos magsara ang bahagi ng tunnel sa likod niya. Isa pang segundo ay baka tuluyan siyang naipit. Ngunit pinilit niyang isingit ang sarili sa gap na parang kalahating metro lang ang lapad. Nakausad siya. Nakaahon.

At kahit pagod na pagod, ang unang niyang sinabi sa rescue team ay:
“May pamilya akong uuwian. Hindi ko sila pwedeng iwan.”

At ito ang pinakamalaking dahilan kung bakit lumalaban ang minero—hindi dahil gusto nila ang panganib, kundi dahil ito ang kabuhayan nila, ang buhay ng kanilang pamilya, ang tanging marunong nilang gawin.

ANG BUNDOK NA MAY BABALA

Ngunit sa gitna ng pagdiriwang at pasasalamat, hindi dapat kalimutan ang katotohanan:
Delikado ang Itogon. Delikado ang pagmimina. Delikado ang bundok.

Maraming environmental groups ang nagsasabi na ang Itogon ay “over-mined” na. Maraming tunnel, maraming voids, maraming unstable slopes. Kapag umulan, lumalambot ang lupa. Kapag mainit, nagkakaroon ng cracks. Kaya ang bawat aktibidad sa loob ng bundok ay may domino effect.

At hindi lamang livelihood ang nakataya. Ilang buhay na ba ang nawala sa nakaraang dekada?

Taong 2018 pa lamang, mahigit 80 katao ang nasawi sa Itogon dahil sa landslide dulot ng Ompong.
Ilan pa ang gumuho na tunnels?
Ilan pa ang nag-collapse na shafts?

At ngayon, muntik nang madagdagan ng 138 ang listahan.

GOBYERNO, RESPONSIBILIDAD, AT ANG TANONG NA HINDI MAIWASAN

Sa aftermath ng insidente, naglabas ng pahayag ang lokal na pamahalaan—magpapalalim daw ng assessment. Magpapatupad ng mas mahigpit na monitoring. Magpapadala ng geologists. Magpapalakas ng warning systems.

Ngunit ang tanong ng publiko:
Bakit ngayon lang?
Bakit laging reactive, hindi proactive?

Kung matagal nang alam na unstable ang ilang bahagi ng Itogon, bakit hindi agad napahinto ang parehong operations? Bakit walang mas malinaw na regulation? At bakit paulit-ulit na nangyayari ang parehong trahedya?

Ngunit mahirap din ang sitwasyon. Kung ipahinto ang mining operations, saan kukunin ng mga tao ang pang-araw-araw?
Iyon ang realidad na araw-araw hinaharap ng Itogon.

ANG ARAL SA GUMUHONG BUNDOK

Hindi lahat ng kuwento ng trahedya ay nagtatapos sa kamatayan. Minsan, nagtatapos ito sa aral—mahapdi, mapait, ngunit kailangan.

Ang insidente sa Itogon ay paalala na:

Ang kalikasan, kapag pagod, bumibigay.

Hindi biro ang trabaho ng minero.

Hindi sapat ang pag-asa—kailangan ng plano, proteksiyon, at regulasyon.

Ang buhay ay walang kapalit.

ANG BUONG BAYAN, HUMINGA NANG MALALIM

Nang matapos ang rescue operations at makumpirma na ang 138 minero ay ligtas, sabay-sabay na huminga ang buong bayan. Parang tumigil ang mundo sa loob ng dalawang oras. Parang binigyan sila ng pangalawang pagkakataon.

At sa mga minero?
Bago sila umalis sa site, humarap sila sa bundok at sabay-sabay na nagpasalamat.
Hindi dahil ligtas ito—kundi dahil binigyan sila ng pagkakataong makabalik sa kanilang pamilya.

Sa Itogon, aminado ang lahat:
Hindi araw-araw may himala.
Hindi araw-araw ganito ang ending.

Kaya ang kwento na ito, kahit puno ng takot, ay isa sa pinakamagandang aral ng buhay:
Kapag nasa bingit ka ng kamatayan, ang pinakamahalaga ay hindi ginto o ore—kundi ang muling pag-uwi sa taong nagmamahal sa’yo.