Natagpuan ng Batang Walang Tahanan ang Isang Nakabaong Kotse—Pagbukas ng Pinto, Siya’y Napaiyak

.

PART 1: Sa Lilim ng Nakabaong Kotse

Sa isang madilim at malamig na gabi, sa likod ng lumang gusali ng Bahay Pag-asa, nakasilip si Mateo mula sa maliit na siwang ng pinto ng opisina ni Ginang Carmen. Sampung taong gulang pa lamang siya, ngunit ang bigat ng mundo ay ramdam na ramdam niya sa kanyang mga balikat. Sa harap niya, nakaupo si Nico, siyam na taong gulang, ang kanyang pinakamatalik na kaibigan—ang produktong ipinagbibili ngayong gabi.

Ang bahay na dapat sana’y kanlungan ng mga ulila ay naging palengke. Sa loob, ang ilaw mula sa nag-iisang bumbilya ay nagbibigay ng madilaw na liwanag sa mukha ni Ginang Carmen, ang direktora ng ampunan. Nakangiti siya, ngunit ang ngiti ay hindi umaabot sa kanyang mga mata. Sa tapat niya, isang mag-asawang hindi pamilyar, isang lalaking may makapal na bigote at isang babaeng may suot na mamahaling alahas, ang nagbibilang ng mga lukot na papel de bangko.

“Napakabait na bata si Nico,” sabi ni Ginang Carmen, malambing ngunit may bahid ng kasinungalingan. “Masisipag at higit sa lahat masunurin. Hindi kayo magsisisi.”

Napatingin si Mateo kay Nico, na nakatayo sa tabi ng mesa. Ang mga maliliit niyang kamay ay nanginginig habang hawak ang laylayan ng lumang damit. Ang mga mata nito, na dati laging puno ng pangarap tungkol sa mga eroplanong papel, ngayo’y puno ng takot at pagkalito. Tumingin si Nico sa direksyon ng pinto, tila alam na nandoon si Mateo, isang tahimik na pagsusumamo ang mababasa sa kanyang mukha.

Gustong sumigaw ni Mateo, gustong pumasok at kaladkain palayo ang kaibigan, ngunit nanigas ang kanyang katawan. Alam niya ang batas ng Bahay Pag-asa—ang manahimik ay ang tanging paraan para mabuhay.

Kinuha ng babae ang kamay ni Nico. “Halika na, anak,” sabi nito. Ngunit ang salitang ‘anak’ ay parang lason na lumabas sa kanyang bibig. Dinala nila si Nico palabas ng opisina, palayo sa nag-iisang taong maituturing niyang pamilya.

Bago sila tuluyang mawala sa pasilyo, lumingon si Nico sa huling pagkakataon. Walang luhang pumatak—isang basag na pangako ang nakita ni Mateo sa mga mata ng kaibigan: ang pangako nilang sabay na tatakas balang araw.

Nang mawala na sila sa paningin, dahan-dahang isinara ni Mateo ang pinto at umatras pabalik sa dilim ng pasilyo. Bawat hibla ng kanyang pagkatao ay gustong umiyak, ngunit pinigilan niya. Ang mga luha ay senyales ng kahinaan dito. Sa halip, isang malamig na galit ang gumapang sa kanyang dibdib. Hindi ito pag-aampon. Ito ay isang transaksyon. At ngayon, alam niyang nabawasan na naman ng isa ang mga produkto sa ampunan.

Ang Bahay Pag-asa ay isang lumang gusaling amoy kongkreto at chlorine. Ang mga pader ay kulay abo, laging mamasa-masa at ang hangin ay mabigat. Sa hindi masambit na kalungkutan, apatnapung bata ang nagsisiksikan sa mga dormitoryo, natutulog sa mga bakal na kama na may manipis na kutson. Ang pagkain ay laging bitin at ang parusa ay mabilis at malupit para sa sino mang maglakas-loob na magreklamo.

Ang pinuno ng lahat ng ito ay si Ginang Carmen, isang babaeng nasa edad na laging nakangiti kapag may mga bisita mula sa gobyerno o mga nagbibigay ng donasyon. Tinatawag niya ang mga bata na “aking mga anghel.” Ngunit kapag sarado na ang mga pinto, nawawala ang ngiti at lumalabas ang tunay na kulay ng kanyang pagkatao—isang negosyanteng walang puso.

Ang kanyang kanang kamay ay si Victor, isang malaking lalaki na may peklat sa pisngi at mga matang laging galit. Si Victor ang tagapagpatupad ng batas. Ang kanyang mabibigat na kamay ang nagpapatikim ng disiplina sa mga pasilyo at ang kanyang boses ang nagpapatahimik sa anumang bulong ng pag-aaklas.

Natutunan ng mga bata na iwasan ang kanyang tingin at umiwas sa kanyang dinaraan. Limang taon na si Mateo sa Bahay Pag-asa, mula ng mamatay ang kanyang mga magulang sa isang aksidente sa minahan. Wala siyang ibang kamag-anak kaya walang naghahanap sa kanya. Mabilis niyang natutunan ang mga hindi nakasulat na alituntunin: huwag magtanong tungkol sa mga batang bigla na lang nawawala, huwag magreklamo tungkol sa pagkain, maging invisible.

Ngunit ang pagkawala ni Nico ay iba. Si Nico ang kanyang kakampi, ang kasama niya sa pagbuo ng mga eroplanong papel na pinapalipad nila mula sa bintana ng dormitoryo—simbolo ng kanilang pangarap na makalaya.

Habang nakahiga si Mateo sa kanyang kama, dinig niya ang mahinang pag-iyak mula sa ibang mga bata. Alam ng lahat ang nangyari. Bawat isa ay nagdarasal na sana ay hindi sila ang susunod. Niyakap ni Mateo ang isang maliit na piraso ng metal na matagal na niyang itinatago sa ilalim ng kanyang kutson—isang piraso ng bakal na nakuha niya mula sa isang sirang upuan. Ito ang kanyang pag-asa. Ang kanyang susi.

Kinabukasan sa hapagkainan, ang katahimikan ay mas mabigat kaysa dati. Ang pwesto ni Nico ay bakante, isang paalala sa lahat ng kanilang sinapit. Naglakad si Ginang Carmen sa gitna nila, may dalang isang pekeng ngiti.

“Mga anak,” simula niya, ang kanyang boses ay umaapaw sa huwad na pagmamahal. “May maganda akong balita. Isa na namang mapalad na anghel natin ang magkakaroon ng sariling pamilya.”

Lahat ay napatingin sa kanya, ang kanilang mga kutsara ay nakabitin sa ere. Ang takot ay halos mahahawakan mo sa kapal. Dahan-dahang iginala ni Ginang Carmen ang kanyang mga mata sa buong silid, tila isang mangangalakal na pumipili ng pinakamagandang alok. Ang bawat bata ay umiiwas sa kanyang tingin, nagdarasal na lampasan sila.

Huminto ang kanyang mga mata at isang malamig na kaba ang dumaloy sa mga ugat ni Mateo.

“Mateo,” tawag niya, at ang pangalan niya ay umalingawngaw sa tahimik na silid. “Halika rito, anak. May mga bibisita sa’yo mamayang hapon. Isang napakabait na pamilya na matagal nang naghahanap ng isang matalinong batang tulad mo.”

Iyun na iyon—ang hatol, ang “mabait na pamilya” ay ang kodigo para sa mga susunod na mamimili. Naramdaman ni Mateo ang mga mata ng ibang bata na nakatuon sa kanya, isang pinaghalong awa at pasasalamat na hindi sila ang napili.

Tumayo siya, ang kanyang mga tuhod ay nanginginig. Ngunit pinilit niyang maging matatag. Hindi siya iiyak. Hindi siya magpapakita ng takot.

“Opo, Ginang Carmen,” sagot niya, ang kanyang boses ay halos hindi marinig. Ngumiti ang direktora—isang ngiting nagpapakita ng tagumpay.

“Mabuti. Magbihis ka ng maayos. Ayokong mapahiya sa mga bisita.”

Sa buong maghapon, kumilos si Mateo na parang isang robot. Ginawa niya ang kanyang mga gawain, ngunit ang kanyang isip ay lumilipad, nagpaplano. Wala ng oras. Kung hindi siya aalis ngayong gabi, magiging katulad siya ni Nico—isang alaala na lang sa mga pasilyo ng Bahay Pag-asa.

Nang tuluyang bumagsak ang gabi at ang ulan ay nagsimulang pumatak sa mga bubong na yero, alam ni Mateo na ito na ang tamang pagkakataon. Ang tunog ng ulan ang magiging takip sa anumang ingay na kanyang gagawin. Hinintay niyang marinig ang mabibigat na yabag ni Victor sa huling pag-iikot nito at ang pag-click ng candado sa pinto ng dormitoryo.

Dahan-dahan siyang bumangon mula sa kanyang kama, hawak ang piraso ng metal. Naglakad siya ng walang ingay papunta sa banyo sa dulo ng pasilyo—isang lugar na bihirang puntahan sa gabi dahil sa sirang gripo at malamig na simoy ng hangin. Iyon ang bintanang matagal na niyang pinag-aaralan. Isang maliit na bintanang may mga rehas na kinakalawang na at isang sira-sirang trangka.

Isinuksok niya ang dulo ng metal sa siwang ng trangka. Ang kanyang mga kamay ay nanginginig hindi lang dahil sa lamig kundi dahil sa takot. Pinikit niya ang kanyang mga mata at inalala ang mukha ni Nico. Ang alaala ng kaibigan ang nagbigay sa kanya ng lakas. Nagsimula siyang kumilos. Isang matinis na tunog ng kumikiskis na metal sa kalawang ang bumasag sa katahimikan ng gabi. Mas malakas kaysa sa inaasahan niya.

Napahinto siya, pinakiramdaman ang paligid—ang kanyang puso ay dumadagundong sa kanyang dibdib. Ngunit tanging ang lagaslas ng ulan ang kanyang narinig. Ipinagpatuloy niya ang pagkayod. Bawat galaw ay maingat, bawat tunog ay isang panganib. Hindi ito pagtakas para lang sa sarili niya. Ito ay para kay Nico at sa lahat ng mga batang nawala.

Habang dahan-dahang bumubukas ang trangka, hindi niya alam kung ano ang naghihintay sa kanya sa labas. Ngunit isang bagay ang sigurado—anumang panganib sa labas ay mas mabuti kaysa sa tiyak na kapahamakang naghihintay sa kanya sa loob ng mga pader ng Bahay Pag-asa.

Isang nakabibinging kalansing ang umalingawngaw nang tuluyang bumigay ang kinakalawang na trangka. Huminga ng malalim si Mateo, itinulak ang bintana, at isang bugso ng malamig at basang hangin ang sumalubong sa kanya—amoy lupa at kalayaan. Sapat lang ang siwang para makalusot ang kanyang payat na katawan. Walang alinlangan, ipinasok niya ang kanyang mga binti at ramdam niya ang magaspang na pader sa kanyang likuran. Pagkatapos ay ang kanyang katawan, at sa huli ang kanyang ulo.

Bumagsak siya sa malambot na putik sa labas, ang tunog ng kanyang pagbagsak ay sinabayan ng malakas na kulog. Sa isang saglit, nanatili siyang nakahiga, hinahayaang basain ng ulan ang kanyang mukha—nililinis ang amoy ng chlorine at takot na kumapit sa kanya.

Ngunit wala siyang panahon para mag-aksaya. Bago pa man siya makatayo, isang sinag ng flashlight ang biglang tumama sa pader na ilang talampakan lang mula sa kanya. Nanigas si Mateo.

“Ano ’yon?” Isang pamilyar at nakakatakot na boses ang umalingawngaw—si Victor.

Narinig niya ang mabibigat na yabag na papalapit mula sa kabilang panig ng gusali. Mabilis na gumapang si Mateo papunta sa mga matataas na damo sa gilid ng bakuran. Ang kanyang puso ay halos lumabas sa kanyang dibdib. Nakita niya ang anino ni Victor na dumaan, ang ilaw ng flashlight nito ay parang isang gutom na halimaw na naghahanap ng biktima.

“Pusa lang siguro,” narinig niyang bulong ni Victor sa sarili bago ito nagpatuloy sa paglalakad.

Naghintay si Mateo hanggang sa mawala ang anino bago siya dahan-dahang gumapang patungo sa mababang pader na nagsisilbing hangganan ng ampunan. Gamit ang mga nakausling bato, umakyat siya, ang kanyang mga daliri ay dumudulas sa basang semento. Nang marating niya ang tuktok, sumilip siya—ang kalsada ay madilim at walang tao.

Tumalon siya, bumagsak sa isang tumpok ng mga basang dahon na nagpahina sa kanyang pagbagsak. Hindi siya lumingon. Tumakbo siya, tumakbo siya na parang hinahabol ng lahat ng demonyo mula sa kanyang nakaraan. Ang kanyang mga paang nakayapak ay lumulusong sa mga putik at matutulis na bato. Ang kaniyang hininga ay naghahabol at ang kanyang mga baga-gaapoy.

Tumakbo siya palayo sa mga pamilyar na kalye, palayo sa mga ilaw ng bayan, at sumunod sa isang lumang reles ng tren na alam niyang patungo sa mga bundok—isang lugar na malayo, isang lugar kung saan hindi siya mahahanap ni Ginang Carmen.

Ang ulan ay walang tigil at ang kanyang manipis na damit ay basang-basa na, nagnanakaw ng init mula sa kanyang katawan. Nagsimula siyang manginig, ngunit hindi siya tumigil. Ang bawat hakbang ay isang pagtanggi sa buhay na gusto nilang ibigay sa kanya. Bawat patak ng ulan ay isang paalala ng mga luhang hindi niya iniyak.

Pagkaraan ng tila walang katapusang oras ng paglalakad at pagtakbo, nagsimula nang sumikat ang araw—isang maputlang kulay abo na liwanag na tumagos sa makapal na ulap. Narating niya ang paanan ng mga bundok, kung saan ang reles ay nawawala sa matataas na damo. Doon, sa ibaba ng isang bangin, nakita niya ang isang tanawing parehong nakakatakot at kamangha-mangha—kalansay ng isang abandonadong bayan ng minahan.

Mga bahay na gawa sa bato na may mga guhong bubong, isang simbahan na walang kampana, at mga kahoy na estraktura na kinain na ng panahon. Ito ang mga kwentong naririnig niya mula sa mga matatandang tagalinis sa ampunan—isang bayang dating masagana ngunit iniwan nang maubos ang mga mina. Isang bayan ng mga multo. Para sa isang batang tumatakas, ang isang bayan ng mga multo ay parang isang paraiso.

Maingat siyang bumaba sa isang makitid at madulas na daan patungo sa bayan. Ang katahimikan ay nakabibingi, tanging ang tunog lang ng hangin na humuhuni sa mga sirang bintana ang maririnig. Ang mga kalye ay tinubuan na ng mga ligaw na damo at ang mga pintuan ay nakabukas, nag-aanyaya sa wala.

Naghahanap siya ng masisilungan, pumapasok sa bawat bahay ngunit lahat ay delikado. Ang mga sahig ay marupok at ang mga bubong ay anumang oras ay maaaring bumagsak. Habang papalubog ang araw, pinipinta ang kalangitan ng kulay kahel at lila. Ang pag-asa ni Mateo ay nagsimulang maglaho kasabay ng liwanag. Ang lamig ay mas matindi na ngayon, at ang kanyang tiyan ay kumakalam sa gutom.

Nang malapit na siyang sumuko at maghanap na lang ng sulok para magkubli, may isang bagay na nakakuha ng kanyang pansin sa dulo ng bayan, sa may kakahuyan. Hindi ito isang bahay na bato o isang estrukturang kahoy. Ito ay isang bagay na makinis at kurbado, bahagyang natatabunan ng lupa at mga baging.

Lumapit siya, ang kanyang pag-usisa ay mas malakas kaysa sa kanyang pagod. Habang inaalis niya ang mga gumagapang na halaman, isang pamilyar na hugis ang lumitaw—ang bubong ng isang sasakyan, isang luma at eleganteng kotse, kulay asul, na kumikinang pa rin sa ilalim ng dumi.

Halos buong katawan nito ay nakalubog sa lupa, na para bang nilamon ito ng kalikasan. Sa paglipas ng mga taon, tanging ang bubong at ang mga bintana sa likuran ang nakalabas. Isang hindi maipaliwanag na pwersa ang nagtulak sa kanya. Gamit ang kanyang mga kamay, nagsimula siyang maghukay sa paligid ng pinto sa gilid ng draver, inaalis ang siksik na lupa at maliliit na ugat. Ang kanyang mga kuko ay nasira at ang kanyang mga daliri ay nagdugo, ngunit hindi siya tumigil.

Ito na ang kanyang huling pag-asa.

Pagkaraan ng halos isang oras na tila isang buong araw, sa wakas ay nalantad ang hawakan ng pinto. Hinila niya ito ng buong lakas. Sa una, hindi ito gumalaw. Hinila niya muli, gamit ang bigat ng kanyang buong katawan, at isang mahabang kalawangin na tunog ang umalingawngaw.

Bumukas ang pinto. Isang amoy ng lumang katad, alikabok, at panahong huminto ang sumalubong sa kanya. Sumilip si Mateo sa loob, at ang kanyang mga mata ay nanlaki sa pagkamangha.

Ang loob ng kotse ay perpektong napreserba. Ang mga upuan na gawa sa kayumangging katad ay makintab pa. Ang dashboard na gawa sa barnisadong kahoy ay sumasalamin sa huling sinag ng papalubog na araw. Ngunit hindi lang iyon. Sa upuan sa likod, may isang kumot na hinabi sa kamay, puno ng makukulay na disenyo; sa ibabaw nito ay may mga laruan, mga sundalong gawa sa tingga, mga holen, at isang kabayong kahoy na inukit ng may pambihirang detalye.

Sa sahig, may mga aklat na nakabalot sa tela. Binuksan niya ang glove compartment. Sa loob, may isang litrato ng isang pamilya—isang eleganteng lalaki, isang magandang babae, at sa pagitan nila, isang batang lalaki na nakangiti ng buong puso. Isang ngiting puno ng purong kaligayahan.

Sampung taong gulang, katulad niya.

Sa ilalim ng litrato, may isang maliit na sobre. Kinuha ito ni Mateo, ang kanyang mga kamay ay nanginginig. Dahan-dahan niyang binuksan ang sobre. Sa loob, isang piraso ng papel na medyo naninilaw na ang nakatupi. Maingat niya itong ibinuklat.

Ang sulat kamay ay elegante at puno ng pagmamahal:

“Para sa aming pinakamamahal na anak, Alejandro.
Sa iyong ika-sampung kaarawan, nawa’y dalhin ka ng kotseng ito sa lahat ng aventurang pinapangarap mo.
Nagmamahal ng buong puso,
Itay at Inay
Mayo 15, 1933.”

Umupo si Mateo sa upuan ng Draver, hawak ang litrato at ang sulat, ang kanyang mga daliri ay marahang dumadampi sa mga salitang isinulat para sa ibang bata sa ibang panahon. Ang ngiti ng batang si Alejandro sa litrato ay parang isang saksak sa kanyang puso—isang dalisay na kaligayahang hindi niya kailan man naranasan.

At doon, sa katahimikan ng isang abandonadong kotse sa gitna ng isang bayang kinalimutan na ng panahon, ang mga luhang matagal na niyang pinigilan ay nagsimulang bumuhos. Hindi ito isang mahinang pag-iyak. Ito ay isang hagulgol na nagmula sa kaibuturan ng kanyang kaluluwa—isang agos ng lahat ng sakit at pighati na kinimkim niya sa loob ng maraming taon.

Umiyak siya para sa limang taon ng kalungkutan at pag-iisa sa ampunan. Umiyak siya para sa kanyang mga magulang na kinuha ng dilim sa loob ng isang minahan na ang mga alaala ay unti-unti nang lumalabo sa kanyang isipan. Umiyak siya para kay Nico na ipinagbili na parang isang bagay na walang halaga. Ang kanyang mga pangarap ay marahil kasama ng ibinaon sa limot. At umiyak siya para sa lahat ng mga batang natutulog sa takot, hindi alam kung sila na ba ang susunod na “mapalad na anghel” na magkakaroon ng bagong pamilya.

Ngunit higit sa lahat, umiyak siya dahil sa wakas ay naintindihan niya kung ano ang tunay na nawala sa kanya. Hindi lang mga magulang, hindi lang kalayaan. Nawala sa kanya ang karapatang maramdaman na siya ay mahalaga, na ang kanyang kaarawan ay isang selebrasyon, at na ang pagmamahal ng isang pamilya ay isang regalong kayang tumagal habang buhay.

Ang kotse, ang mga laruan, ang sulat—lahat ng ito ay patunay ng isang buhay na dapat sana’y para sa lahat ng bata. Isang buhay na ipinagkait sa kanya.

Ang kaniyang mga hikbi ay humalo sa tunog ng ulan na patuloy na bumabagsak sa bubong ng kotse—isang malungkot na himig para sa isang batang nawawala.

Nang maubos na ang kanyang mga luha at tanging pagod na lang ang natira, isiniksik niya ang kanyang sarili sa upuan sa likod. Kinuha niya ang makulay na kumot na hinabi sa kamay. Mayroon itong mahinang amoy ng lavender at pagmamahal ng isang ina—mga amoy na halos hindi na niya matandaan. Binalot niya ang kanyang sarili dito, ang init nito ay dahan-dahang gumapang sa kanyang nanlalamig na katawan.

Sa unang pagkakataon, sa loob ng limang taon, nakaramdam si Mateo ng kapayapaan. Isang uri ng kaligtasang hindi niya naramdaman kahit kailan sa loob ng mga pader ng Bahay Pag-asa.

Hawak pa rin ang sulat at ang litrato ng pamilyang hindi niya nakilala, dinala siya ng pagod sa mahimbing na pagtulog.

Ang pangalang “Alejandro” ay umalingawngaw sa kanyang isipan—isang pangalan na hindi niya alam ay magiging susi sa kanyang bagong buhay.