Hinuli ng Pulis ang Matandang Naka-Motor sa Checkpoint—Hindi Niya Alam, Retiradong General Pala ng..

.
.

Kabanata 1: Ang Checkpoint

Mainit ang hapon at amoy alikabok ang hangin sa kahabaan ng Provincial Highway. Sa magkabilang gilid ng kalsada, nakapwesto ang mga tent ng Barangay Public Safety. Sa gitna ay may mga orange cones at malaking karatulang checkpoint. Sa ilalim ng araw na parang sinusunog ang balikat, mabagal ang usad ng sasakyan. May mga motorsiklo, tricycle, jeep, at iilang kotse. Habang ang mga pulis at tanod ay umiikot, nagsisiyasat ng lisensya at rehistro. Ang buong tagpo’y parang karaniwang araw ng operasyon. Mahigpit, masinsin, at mainit ang ulo ng lahat.

Huminto sa bungad ng checkpoint ang isang motorsiklong may gasgas na harapang panel. Sakay nito ang isang matandang lalaki, payat. Naninigas ang mga daliri sa hawakan at nakasumbrerong helmet na kupas ang marka. Naka-jacket siyang lumang-luma, olive green, nakalilis ang manggas at ang kwelyo ng polong abuhin ay yumuyuko sa pawis. May takot sa mata niya, hindi dahil sa mali kundi dahil sa hindi pamilyar sa paraan.

“Sir, pakihinto po,” utos ng pinakabatang pulis na si Pat Ramos. Tuwid ang tindig at kumikinang pa sa init ang badge sa dibdib. Dahan-dahan inihinto ng matanda ang motor sa tabi mismo ng cone. Alingawngaw ng mahinang tiktik ng makina habang unti-unting namamatay.

“Nasaan po ang lisensya, rehistro, at ORCR?” seryosong tanong ni Ramos. “Saan po kayo galing at saan pupunta?” Kumalabog ang dibdib ng matanda. “Anak,” mahina ang tugon niya at may pagkapilay ang salita. “Pupunta lang ako sa kabilang baryo. Dadalaw sana ako sa asawa kong nasa dialysis. Pasensya na, medyo nanginginig ang kamay ko.”

“Hindi po kita tinatawag na anak, sir,” singit ni Ramos, biglang matalim ang tono. “Sagot lang, papeles.”

Nagsimula nang maghanap ang matanda sa bulsa. Nagkalap ng mga lumang dokumento na nakaipit sa isang plastic. Inabot niya ang lisensya. May kalumaan ang print pero malinaw. Sinipat ni Ramos ito. “Sir, expired ang rehistro ninyo nitong buwan na to,” sabi niya. “At yung side mirror ninyo, isa lang. Violation yan sa local ordinance. May penalty tayo diyan.”

Kumunot ang noon ng matanda. “Kahapon lang ako nagpunta sa LTO. May appointment sana kaso—”

“Excuse po, sir,” putol ni Ramos. “Ang kaso nandito tayo. Violation ang nakita. Mag-i-issue ako ng ticket. Kung may resibo kayong ipapakita, diyan niyo ia-attach pag nag-ayos kayo. Saan kayo nakatira? Pwede po bang tignan ng bag niyo?”

May pahiwatig sa boses ng pulis, isang pagdududa na walang pangalan. Nakapit sa manibela ng matanda, may mga litid sa kamay niyang namutla. “Bag?” tanong niya, may halong pagkalito. “Wala akong bago. Yung likod box ko lang, may dala akong prutas at gamot. Buksan natin.”

“Utos ni Ramos. Standard inspection.”

“Hindi ba pwedeng dito lang sa gilid?” Runa. “Madali akong hinahapdi sa sikat ng araw.” Pamalatak si Ramos. “Kumbaga, sir, sumusunod lang tayo sa proseso. Huwag na po tayong makipagtalo. Ako ang nagmamando dito sa likod.”

Nang marinig ito, may mga motorista sa paligid na napatingin. Ramdam nila ang pangingibabaw ng boses ni Ramos.

Habang pumipirma, lumapit ang checkpoint supervisor na si SPO1 Liagas. Isang beteranong marunong dumiskarte. “Anong meron?” tanong ni Liagas, pinapagpag ang alikabok sa sumbrero. “Violation, expired rehistro, kulang na salamin at mukhang may iba pa. Pinapabuksan ng top box.”

Kumiling si Liagas at pinakatitigan ang matanda. Sa paglingon niya, napansin ang mga mata nito. Hindi parang nagtatago, mas parang naaalaala ang isang panahon. Tuloy pa rin si Ramos sa pagsulat. “Pangalan?” tanong niya, hindi tumitingin. Marahang gumuhit ang ngiti. Hindi mayabang pero mapait sa gilid ng bibig ng matanda. Parang handa na siyang magpakumbaba, tanggapin ang ticket at umalis.

Ngunit bago pa siya sumagot, nag-ring ang cellphone niya sa bulsa ng jacket. Nagmamadaling pinatay niya ang tunog. “Sir, sitak ni Ramos, bawal ang paggamit ng cellphone sa checkpoint. Pwedeng i-surrender muna?”

“Sorry,” sagot ng matanda. “Automatic lang po yun. Hindi ko sasagutin.” Pero tumunog ulit, mas maiksi. Mas matalas ramdam ang nerbyos sa paligid. May isang tanod na sumilip may motoristang kumunyapit sa preno.

“Pakipatay mariing utos ni Ramos. At pangalan ulit.” Sa wakas tumingin ng diretso ang matanda. “Marahang tumanggo. Ako si Simeon Valdez,” sabi niya. “Retirado.” Naghalinhinan ng tingin ang mga pulis sa isa’t isa. Si Liagas bahagyang kumurap. Si Ramos walang bakas ng pagkilala. Tinapos niya ang sulat, nilapit ang ticket. “All right, Ginoong Valdez, pirmahan po.”

Hindi pa natatapos ang pangungusap, biglang umalingawngaw buga ng malalaking makina. Mula sa dulo ng highway, sumulpot ang dalawang itim na SUV, mabilis pero kontrolado. Habang nagbubukasan ng kanilang blinkers na kulay buhaw, parang naghati ang hangin.

Napasigaw ang mga tanod. “Tabi! Tabi!” Sunod-sunod na pumalakpak para ipatigil ang daloy. Kasabay nito, isang motorcade ng dalawang escort bike ang umangkla sa gilid at agad huminto sa tapat mismo ng matanda. Bumukas ang pinto ng nangungunang SUV. Bumaba ang lalaking nakamaitim na barong may pin na hugis agila sa dibdib. Malaki ang tindig, malamig ang mukha pero sa gilid ng mata may kinikimkim na lambing.

Tinapik niya ang balikat ni Valdez na parang kaninang kanina kanina lang niya nakita. “Sir, malutong niyang bati. Pasensya na natagalan kami. Tumawag ang camp. May hold daw dito.” Napalingon si Ramos. Hindi may pinta ang mukha. “Sir, under operation po. Walang masama.” Putol ng lalaking nakabarong, ngiting may respeto pero matalim din. “Gusto ko lang makasigurong maayos ang kaibigan ko.”

“Nakakilala ninyo po siya?” nalilitong tanong ni Ramos. Hindi sumagot ang nakabarong. Sa halip, lumapit ang isa pang bumababa mula sa SUV. May suot na buray na asul at bitbit ang maliit na dokumento na may tatak. Tahimik niyang iniabot kay Liagas.

Nang masipat ng supervisor ang papel, agad nagbago ang postura, tumuwid ang gulugod, huminto ang paghinga. Sa isang higlap, parang nawala ang ingay ng kalsada sa tenga ni Ramos. Hindi na niya kailangang marinig ang buong pahina para maunawaan. “AFP, Office of the Chief of Staff. Special Assistance Request.” Sa baba may lumang litrato, isang general na nakangiting na kasumbrero, may tatlong bituin sa balikat. Ang pangalan na nakasulat, “General Simeon Sim Valdez, retired.”

Nanuyo ang lalamunan ni Ramos. Dahan-dahang iniangat ni Liagas ang tingin sa kanya. Hindi galit pero mabigat. “Pat Ramos,” sabi niya, “I-introduce mo ang sarili mo kay General.” Parang may kung anong nabitawan sa tiyan niya.

“General!” pautal niyang sambit nakatingin sa matandang nasa motor. Biglang nabura sa isip niya ang ticket, ang pagkairita, ang gawin ng boses na may ipinaglalaban. Ang natira na lang ay hiya at pagkagulat.

“Sir General, pasensya na po,” ngumiti si Jen Valdez. Mabagal at payapa. “Walang problema iho,” sagot niya. “Trabaho niyo yan. Naiintindihan ko. Kaya lang baka pwedeng konting pakiramdam din. Pasensya at medyo mabagal ako at hindi ko kabisado ang bagong proseso. Huwag niyo sanang abusuhin ang lakas kung kaya namang gamitin ng bait.”

Marahang pinisil ni Liagas ang braso ni Ramos saka isinuksok ang ticket sa bulsa ng huli. “Ibalik mo ‘yan sa logbook,” utos niya. “I-Escort mo si General papunta sa dialysis center. Tayo ang mag-aasikaso ng papeles. On the spot renewal kung kaya. Ako na ang bahala sa coordination.”

Nag-unahan ng mga payong ng mga tanod para masalagang araw sa matanda. Mabilis na naglatag ang escort bike sa unahan. Si Ramos hindi mapakali. “Sir General.” Hindi niya alam kung saan magsisimula kaya ang lumabas sa bibig niya ay totoo at diretsong pag-aamin. “Pasensya na, nadala po ako ng init. Akala ko ordinaryo lang. Hindi ko man alam ang ranggo ninyo. Dapat mas mahinahon ako. Kailangan ko pang matuto.”

Nagtanggo si General. “Mas mabuti ng itinutuwid kaysa pinapabayaan,” aniya. “May pamilya ka ba?”

“Opo,” sagot ni Ramos, namumuang pawis sa sentido. “27 pa lang ako. May isa akong anak.”

“Isipin mo siya,” sabi ni Valdez. “Lumalalim ang boses kapag tumanda siya.” Huminto sa checkpoint. “Gusto mo bang tratuhin siyang parang may sala kahit wala pa namang pinatutunayang mali? O gusto mong maramdaman niya na ang nakauniporme ay sandalan, hindi isimdak?”

Napalunok si Ramos. “Sandalan sir.” “Mabuti.” Itinukod ng heneral ang paa sa lupa at inasinta ang top box ng motor. “Kung gusto mong buksan, buksan natin. Wala akong tinatago. Meron lang akong mga prutas at gamot para sa asawa ko. At may isa pang bagay.”

Pinilas niya ang seal. Marahang binuksan. Lumitaw ang isang balat ng lumang dokumento, “Medal of Valor Citation,” nakalagay sa folder kasama ang mga lumang larawan ng mga sundalong naka-fatigs. “Hindi ko ito dala para magyabang. Dala ko ito para sa mga pagkakataon na kailangan kong ipaalala sa sarili ko na minsan ang lakas ay bumababa at nabubura. Pero hindi iyon dahilan para magturo ng kahinaan sa iba.”

Naubos ang salita sa paligid. Kahit ang mga usisiro tumahimik. Si Liagas napahawak sa sinturon tila may biglang bumigat sa ala-ala. Si Ramos inilatag kanang kamay sa dibdib at bahagyang yumuko. Hindi dahil sa rango kundi sa pagkakataong matuto.

Ilang minuto lang pero sa mga nakamasid parang kumapal ang hapon at humina ang alipatong ng araw. Nang kumpletuhin ng escort, ipinasok ni Liagas ang sasakyang pangtingga sa unahan. Si Ramos ang sumakay sa back ride ng isang pulis, pumwesto sa kanan ng motor ni Valdez.

Pagbuga ng tambutso, gumalaw ang maliit na prosesyon palabas ng checkpoint. Habang umaandar, sumabay kay Ramos ang kaparehong pulis na kanina pabulong na, “Chill mo lang, pre.” Napangiti ito umiling, “Pre, sabi niya, first time mo no? Ganyan talaga minsan. Akala mo tigas mo na, biglang may pupunit sa pagkatao.”

Napabuntong hinga si Ramos. “Tama ka,” sagot niya. “Pero mas gusto kong mapunit ngayon kaysa tumanda ako na sarado ang tenga.”

Pagdating sa dialysis center, bumaba ang heneral, pinatay ang makina at bago siya itulak ng guardya papasok, lumapit kay Ramos. “Pagtanda ko ng todo, baka hindi ko na maalalang araw na to. Pero sana maaalala mo. Kapag humarang ang kapangyarihan sa pagitan mo at ng tao, paalahanin mo ang sarili mo na hindi kalsada ang pag-aari mo. Tungkulin mo ng linisin ang daraan ng may karapatan.”

Sumaludo si Ramos hindi dahil sa obligasyon kundi dahil sa paggalang. “Sir, salamat sa leksyon.” Ngumiti ang heneral. Mabilis parang kidlat pero mainit. “Walang ano man.”

Kagabi sa stasyon, pinatawag ni Liagas ang team. Maikli ang pagpupulong. “Hindi tayo humihingi ng dispensa dahil heneral siya. Humihingi tayo ng tawad dahil tao siya at dapat tao rin ang pagtrato. Gawin yung standard ng pagbibigay galang. Huwag exception. Pag may violation, ticket. Pag wala, tulong. Klaro. Sabay pirma sa report na ipapasa sa hepe. Incident handled, escort rendered. Courtesy extended to senior citizen. Lesson reinforced on humane checkpoint procedure.”

Si Ramos tahimik sa sulok, hawak ang ticket na hindi niya naibigay. Dahan-dahan niyang pinunit. Hindi para takasan ang responsibilidad kundi para palitan ng bagong paninindigan.

Sa kwaderno niya, nagsulat siya ng isang linya. “Sa bawat palit ng init ng araw, lalampasan ko ang init ng ulo.”

Kabanata 2: Ang Pagbabalik

Sa kabilang panig ng lungsod, sa isang maliit na kwarto ng ospital, nakaupo si General Valdez sa tabi ng kama ng asawa. Tahimik niyang iniabot ang supot ng prutas. Ininayos ang kumot, hinalikan ang noon ng kabiyak. Dumungaw sa bintana ang hating gabing buwan at sa gitna ng katahimikan, mumiti ang heneral hindi dahil heneral siya kundi dahil ngayong araw may isang batang pulis na huminto, huminga, at natutong magbigay galang kahit wala pang nakasulat sa papel kung sino ang kaharap.

Kinabukasan, balik sa checkpoint ang operasyon. Pareho pa rin ang init, ang alikabok, ang kaba. Pero may bagong diin sa boses ni Ramos kapag sinasabi niyang “Magandang araw po sir, ma’am, papeles lang po.” May kapalit na ngiti sa bawat abot ng lisensya at may konting pag-inat ng braso para alalaying sumampa ang matanda sa motor.

Hindi niya alam kung makikita niya pa ulit ang matandang nakamotor. Pero ang alam niya kahit sinong huminto roon, kahit walang ranggo, dapat palaging sir at ma’am. Hindi sa salita lang kundi sa asal.

At kung minsan sa gilid ng highway, kapag dumarating ang hapon at umaapaw ang araw sa tent, naririnig niyang parang boses ng heneral ang humahaplo sa hangin. “Hindi kalsada ang pag-aari mo. Tungkulin mo ng linisin ang daraan ng may karapatan.”

Sa bawat paulit-ulit, mas tumitibay sa dibdib niya ang katotohanan. Mas malaki sa bituin ng tao at mas malakas sa balanggila ang paggalang.

Habang ang mga motorista ay dumadaan, may isang batang babae na nakasakay sa likod ng bisikleta ang huminto. “Sir, magandang araw po!” bati niya. Napangiti si Ramos, “Magandang araw, anak! Anong dala mo?”

“May dala po akong prutas para sa lola ko,” sagot ng bata. “Gusto ko po siyang pasalubungan.”

“Ang galing mo naman! Sige, ingat ka sa daan,” sabi ni Ramos. Naramdaman niya ang init ng ngiti ng bata.

Minsan, sa kanyang pag-iisip, naiisip niya ang mga pagkakataon na ang mga tao ay nagiging masyadong abala sa kanilang mga gawain at nakakalimutang pahalagahan ang mga simpleng bagay. Ngayon, natutunan niyang pahalagahan ang bawat tao na kanyang nakakasalubong.

Habang lumilipas ang mga araw, patuloy ang operasyon sa checkpoint. Si Ramos ay naging mas mahinahon at mas maingat sa kanyang mga salita. Natutunan niyang ang respeto ay hindi lamang nakasalalay sa ranggo kundi sa kung paano mo tratuhin ang ibang tao.

Isang umaga, may isang grupo ng mga estudyante ang dumaan. Ang kanilang guro ay nagbigay ng impormasyon tungkol sa mga checkpoint at ang kahalagahan ng pagsunod sa mga batas. “Sir, ano po ang ginagawa ninyo dito?” tanong ng isang estudyante.

“Pinoprotektahan namin ang ating komunidad at tinitiyak na lahat ay sumusunod sa batas,” sagot ni Ramos. “Mahalaga ang inyong kooperasyon.”

Habang ang mga estudyante ay nakikinig, naisip ni Ramos na ito ay isang magandang pagkakataon upang ipaalala sa kanila ang halaga ng disiplina at respeto sa mga awtoridad.

Sa gitna ng kanyang mga gawain, nakatanggap siya ng tawag mula kay Liagas. “Ramos, may bagong patakaran tayo. Kailangan nating maging mas maingat sa mga tao na ating hinaharap. Huwag kalimutang ipaalala sa kanila ang kanilang mga karapatan.”

“Opo, sir. Salamat po sa paalala,” sagot ni Ramos.

Dahil sa mga aral na natutunan niya mula kay General Valdez, nagkaroon siya ng bagong pananaw sa kanyang trabaho. Hindi na siya basta-basta nag-iisip ng mga tao bilang mga violators kundi bilang mga tao na may kani-kaniyang kwento at dahilan.

Isang araw, sa gitna ng mainit na araw, may isang batang nakamotor ang huminto sa checkpoint. “Sir, magandang araw!” bati niya. “May dala po akong prutas para sa aking lola.”

“Ang galing mo naman! Sige, ingat ka sa daan,” sabi ni Ramos.

Naramdaman niya ang init ng ngiti ng bata. Sa kanyang isip, naiisip niya ang mga pagkakataon na ang mga tao ay nagiging masyadong abala sa kanilang mga gawain at nakakalimutang pahalagahan ang mga simpleng bagay.

Ngayon, natutunan niyang pahalagahan ang bawat tao na kanyang nakakasalubong. Sa bawat araw na lumilipas, unti-unti siyang nagiging mas mabuting tao at mas responsable sa kanyang tungkulin.

Ngunit sa kabila ng lahat ng ito, may mga pagkakataon pa ring dumadating na nagiging mahirap ang kanyang trabaho. Isang araw, may isang motorista na nagalit sa kanya dahil sa isang violation ticket. “Bakit niyo ako pinapagsalitaan ng ganyan? Wala akong ginawang masama!” sigaw ng motorista.

“Sir, ito po ang mga patakaran. Kailangan nating sundin ang mga ito para sa kaligtasan ng lahat,” sagot ni Ramos.

Ngunit hindi nakinig ang motorista. “Walang karapatan ang mga pulis na ganyan!”