HINAMON NG BINATA ANG 80 YEARS OLD NA LOLO… JUSKO PO DATI PALA ITONG MANDIRIGMA NOONG ARAW😱😱

.
.

TATLONG SEGUNDO NG BUHAY NI LOLO ANDRES

Kabanata 1: Ang Mayabang at ang Matanda

Tanghali na at ang sikat ng araw ay naglalagablab sa bubungan ng mga bahay sa Barangay San Lorenzo. Ang hangin ay tuyo, amoy alikabok, at ang mga batang naglalaro ng tumbang preso sa kalsada ay pawis na pawis ngunit masaya. Sa gitna ng simpleng katahimikan ng tanghali, biglang umalingawngaw ang malakas na tunog ng tambutso.

Napalingon halos lahat ng tao sa kalsada. Sa dulo, may isang lalaking nakasakay sa itim na motor. Si Berto. Ang kilalang mayabang sa buong barangay. Matipuno, maraming tato, naka-shades kahit araw, at may hawak pang sigarilyo habang pinapaharurot ang motor sa makitid na daan.

“Ay naku, si Berto na naman. Hindi man lang marunong umayos ng ugali. Mga bata, tabi kayo diyan!” Tinaboy ng mga nanay ang kanilang mga anak papasok ng bahay. Ngunit si Berto, imbes na makaramdam ng hiya, lalo pang nagyabang. Pinaandar pa niya ng malakas ang makina at saka inirib. Parang gustong ipakita sa lahat kung gaano siya kaastig.

“Oh ano? Ingay ba? Eh motor ko to. Walang bawal sa kalsadang to!” Natahimik ang mga tao. Wala ni isa ang sumagot. Pero sa kabilang bahay, sa may bakurang may lumang puno ng mangga, may isang matandang lalaking dahan-dahang lumabas. Si Lolo Andres.

Puting-puti ang buhok nito. Payat ngunit matikas. Nakasando lang at lumang pantalon. Pero may dignidad sa bawat takbang. Ang kanyang mga mata, bagaman may kulubot ang paligid, ay matalim pa rin—parang may tinatagong apoy.

“Iha! Pakiayos naman ang pagmamaneho mo. May mga bata rito. Delikado ang ginagawa mo,” malumanay na sabi ng matanda.

Hindi agad sumagot si Berto. Tumigil siya. Bumaba sa motor at tiningnan ang matanda mula ulo hanggang paa. Ang tingin niya kay Lolo Andres ay parang sa isang taong walang halaga.

“Bakit lolo? Kalsada ba ninyo ‘to? Eh kung ayaw mo sa ingay, isara mo tenga mo.” May ilang kapitbahay na napapailing. Si Aling Bebang ay napabulong, “Diyos ko, sana hindi na lumala to.”

Ngunit parang sinadya ni Berto na manggulo. Nilapitan pa niya si Lolo Andres at ngumisi. “Lolo, baka nakakalimutan mo. Panahon na namin ngayon. Huwag mo kaming turuan kung paano mabuhay.”

Hindi ko kayo tinuturuan anak. Pinaaalalahanan lang. Ang ingay minsan, hindi sukatan ng tapang.

Mabilis ang palitan ng tingin ng mga tao sa paligid. Tahimik pero puno ng tensyon. Alam ng lahat kapag sinagot mo si Berto, siguradong may mangyayaring gulo.

Ngunit kakaiba si Lolo Andres. Hindi siya umatras. Hindi rin siya nagtaas ng boses. Ang kanyang katahimikan ay parang espada. Hindi kailangang sumigaw para maramdaman ang bigat ng kanyang mga salita.

Kabanata 2: Tatlong Segundo

Aba, astig ka rin pala lolo. Gusto mong magpakabida ha? Dahan-dahan siyang lumapit hanggang halos magkalapit na ang kanilang mga mukha. Sa tabi, maririnig ang mahinang pag-iyak ng isang batang babae. Si Luna, apo ni Lolo Andres. Hawak niya ang laylayan ng t-shirt ng kanyang lolo. Nagtatago sa likod.

“Lolo, uwi na tayo. Natatakot po ako.” “Huwag kang matakot, apo. Ang taong maingay, madalas yan ang pinakatatakot sa katahimikan.”

Nagpantig ang tenga ni Berto. Napahiya parang tinamaan ng karayom sa loob ng dibdib, dahil doon ay lalo siyang nagalit.

“Ah ganun ha? Gusto mo bang subukan kung sino ang tatakot ngayon?” Isang malakas na sipa sa lata ang ginawa ni Berto at tumilapon ito sa tabi ng mga bata. Napasigaw ang ilan at may mga lalaking lumapit para umawat ngunit pinigilan ni Lolo Andres. “Hayaan niyo lang. Hindi ko siya sinasaktan. May mga bagay na hindi kailangang labanan ng galit.”

Tumikim si Berto. Sabay tawa ng malakas. “Ang yabang mo lolo. Gusto mo bang magpatigasan tayo? Kung tunay kang lalaki, lumaban ka.”

Ngunit ang sumunod na sagot ng matanda ay kalmadong kalmado. Ngunit ramdam ng lahat ang bigat.

“Iho. Tandaan mo to. Ang tunay na malakas marunong gumalang. Ang tunay na lalaki, hindi kailangang manakit para patunayan ang sarili.”

Tumigil si Berto. Sandaling natahimik. Ngunit sa loob niya umuusok ang pride. Hindi siya sanay pinagsasabihan lalo na sa harap ng maraming mga tao na nakakakita.

“Lolo, huwag mo akong pagsasabihan sa harap ng madla. Gusto mo bang magkaalaman tayo ngayon?”

Tumayo ng diretso si Lolo Andres. Tinanggal ang sumbrerong nakapatong sa kanyang ulo tsaka tumingin ng diretso kay Berto. Ang mga mata niya malamig ngunit may apoy.

“Tatlong segundo lang ang kailangan ko, anak. Kung gusto mo ng laban, ibibigay ko. Pero pag-isipan mo muna kasi baka pagsisihan mo.”

Nagtawa na ang ilang kabataang nakapalibot. “Tatlong segundo daw. Eh baka tatlong segundo bagsak na si lolo!” Sigaw ng isa.

Ngunit walang halong takot sa mukha ni Lolo Andres. Kalmado lang, tila alam niya na ang mangyayari. Ang mga kamay niya bahagyang nakatiklop sa likod. Ang posisyon ng katawan, balanse, matatag, parang sinanay sa disiplina ng maraming taon.

Habang patuloy ang asaran at tawanan ng mga tambay, naramdaman ni Berto na unti-unti siyang naiipit sa sariling yabang. Hindi na ito simpleng argumento. Pride na ang nakataya.

“Sige, tatlong segundo raw ha. Subukan natin tanda. Baka ako pa magturo sa’yo kung paano lumaban.”

Umalingawngaw ang tawanan. Ngunit sa likod ng katahimikan, mararamdaman ang kakaibang tensyon sa hangin. Ang mga mata ng lahat ay nakatutok sa dalawang lalaki. Ang mayabang na kabataan at ang tahimik na matanda.

Ang araw ay tila tumigil sa paggalaw. At sa gitna ng mainit na simoy ng tanghali, naramdaman ng buong barangay na may isang tagpong hindi nila malilimutan sa kanilang buong buhay.

Kabanata 3: Ang Laban ng Lakas at Disiplina

Ang mga bata, mga nanay, at mga tambay ay nagtipon sa gilid ng kalsada. Ang simoy ng hangin ay tila tumigil, ang mga mata ay nakatutok kay Berto at kay Lolo Andres. Walang sumasali. Walang umaawat. Alam nilang may aral na mahahalaga ang mangyayari.

Si Berto, mayabang pa rin ang tindig, ay humakbang palapit. “Tatlong segundo ha, lolo. Baka matumba ka lang sa unang galaw ko.”

Ngumiti si Lolo Andres, bahagyang tumango. “Hindi ko kailangan ng tatlong segundo para manakit, anak. Pero kailangan ko ng tatlong segundo para magturo.”

Nag-angat ng kamao si Berto, handa nang sumugod. Tumakbo siya, mabilis, diretso ang suntok sa mukha ng matanda. Ngunit bago pa man dumampi ang kamao, isang maliit na galaw mula kay Lolo Andres—isang hakbang pakaliwa, sabay hila sa braso ni Berto at pihit ng katawan.

Isang mabilis na galaw, parang sayaw, parang sinanay ang bawat kilos at bawat paghinga. Dalawang segundo lang, si Berto ay napabagsak sa tuhod, nawalan ng balanse. At bago pa siya makabawi, isang mabilis na sipa sa likod ng tuhod, sabay tulak sa balikat.

Sa ikatlong segundo, bumagsak na si Berto sa lupa. “Aray! Aray ko!” Napatahimik ang lahat. Walang nagsalita. Ang mga mata ng mga tao ay nanlaki, parang hindi makapaniwala sa kanilang nakita.

Ang 80-anyos na matanda ay nakatayo pa rin, walang galos, walang hingal. Habang si Berto, nakahandusay, hawak ang braso at tuhod, nagulat sa bilis ng lahat ng pangyayari.

Kabanata 4: Ang Tunay na Aral

Lumapit si Lolo Andres kay Berto. “Iho, hindi ko ginawa ‘to para ipahiya ka. Ginawa ko lang para matuto kang makinig.”

Ang tinig ng matanda ay mababa pero ramdam ng lahat ang bigat nito. Walang yabang, walang pananakot, kalmado lang ngunit puno ng awtoridad. Parang tinig ng isang ama na pinagsasabihan ang anak na nagkamali.

Nagpalakpakan ang ilan sa mga nanonood. Ang iba’y natulala pa rin. Ang mga bata kumapit sa kani-kanilang mga magulang. Si Luna, ang apo ni Lolo Andres, tumakbo palapit at niyakap ang kanyang lolo.

“Lolo, akala ko po nasaktan ka niya,” bulong ng bata.

“Huwag kang matakot, apo. Hindi ko kailangang saktan ang kahit sino. Ang bawat galaw ay para lamang ipagtanggol, hindi para manakit.”

Sa lupa, dahan-dahang bumangon si Berto. Nanginginig, hindi sa sakit kundi sa labis-labis na hiya. Ang mga taong dati niyang pinagmamalakihan, ngayon ay nakatingin sa kanya na parang isang batang nagkasala.

Paanong… paano mo nagawa yon?

Ngumiti lang si Lolo Andres. Ang mga mata niya ay parang nakatingin hindi sa kasalukuyan kundi sa malayong nakaraan.

“Maraming taon akong sundalo, iho. Marami akong laban na pinasok. Pero natutunan ko, ang pinakamahirap na labanan ay yung laban sa sarili mong yabang.”

Kabanata 5: Pagbabago

Mula noon, hindi na nakita si Berto na nagyayabang. Wala nang malakas na tunog ng motor. Wala na rin ang sigaw at tawa sa kalsada. Isang gabi, tahimik si Berto sa kanyang maliit na bahay. Nakahiga siya sa lumang sofa, nakatingin sa kisame.

Naalala pa rin niya ang eksenang iyon—ang malamig na titig ni Lolo Andres, ang bilis ng galaw, at ang sakit ng pagkahulog. Ngunit higit sa lahat, naaalala niya ang sinabi ng matanda:

Ang tunay na lakas ay marunong gumalang.

Tumulo ang luha niya, hindi dahil sa sakit ng katawan kundi sa bigat ng hiya. Mula pagkabata, sanay siyang lumaban. Walang tumuturo sa kanya ng respeto o kababaang loob. Lumaki siyang nag-iisa, palaging inuutusan, palaging binabaliwala. Kaya nang matutong manindigan, naging matigas siya. Sobrang tigas hanggang sa nakalimutan niyang maramdaman.

Ngayon lang siya natahimik. Ngayon lang niya naramdaman kung gaano siya naging mali.

Kabanata 6: Kapayapaan at Bagong Simula

Kinabukasan ng umaga, lumabas siya ng bahay. Bitbit ang isang plastic na may pandesal at kape. Tinungo niya ang bahay ni Lolo Andres. Hindi niya alam kung tatanggapin siya ng matanda pero kailangan niyang subukan.

Pagdating niya, nakita niyang si Lolo ay nagwawalis sa harap ng bahay. Maaliwalas ang mukha nito, kalmado, parang walang anumang nangyari.

“Lolo…”

Napalingon ang matanda, napatigil sa pagwawalis pero walang bakas ng galit sa mukha. Ngumiti pa ito ng marahan.

“Berto, maaga ka ah. Anong maipaglilingkod ko sayo, iho?”

“Ah lolo, pasensya na po sa nagawa ko. Hindi ko alam kung anong pumasok sa isip ko noon. Lasing ako sa yabang at gusto ko lang mapansin ang mga tao. Pero mali, mali pala lahat ng yon.”

Natahimik si Lolo Andres, nakikinig lang habang patuloy sa pagwawalis.

“Nung binagsak niyo po ako lolo, parang hindi lang katawan ko yung bumagsak, parang yung sarili kong pagkatao. At doon ko po na-realize, ang tagal ko nang walang respeto. Hindi lang sa iba kundi sa sarili ko.”

Huminto si Lolo Andres, tinapik sa balikat si Berto.

“Ang mahalaga natutunan mo na ngayon. Lahat ng tao nagkakamali anak, pero ang tunay na malakas ay yung marunong umamin at bumangon.”

Kabanata 7: Bagong Berto, Bagong Barangay

Lumipas ang mga araw, palaging makikita si Berto sa bahay ni Lolo Andres. Minsan nag-aayos ng bubong, minsan nagdidilig ng halaman, minsan naman ay nagdadala ng pagkain. Unti-unti siyang nagbago. Ang dating basagulero at mayabang, ngayon ay tahimik, marangal at palangiti.

Isang gabi habang nagkakape silang dalawa sa balkonahe, tahimik lang ang paligid. May iilang alitaptap at malamig ang hangin.

“Lolo, alam niyo dati gusto kong maging kilala. Pero ngayon gusto ko na lang maging kapaki-pakinabang.”

Ngumiti si Lolo Andres. “Hindi masamang mangarap maging kilala. Ang masama lang ay kung nakakalimutan mo kung sino ka habang ginagawa mo yun, anak.”

Tumingala si Berto sa langit. Sa unang pagkakataon sa loob ng mahabang panahon, tahimik ang isip niya. Walang yabang, walang galit. Tanging kapayapaan lamang.

“Salamat, Lolo. Hindi niyo lang ako tinuruang lumaban. Tinuruan niyo din po akong magpatawad. Hindi lang sa iba kundi sa sarili ko.”

Pinatong ni Lolo Andres ang kamay sa balikat ni Berto. “Hindi ko tinuruan ang puso mo, Berto. Ikaw yun. Ang ginawa ko lang pinaalala kung nasaan—matagal mo nang nalimutan.”

Kabanata 8: Ang Tunay na Lakas

Makalipas ang ilang araw, opisyal nang itinalaga si Berto bilang tanod leader ng barangay. Sa unang pagkakataon, nakasuot siya ng uniporme. Maayos, malinis, at may nakasulat sa dibdib: Berto dela Cruz, Barangay Tanod.

Habang nakatayo siya sa harap ng mga kabataan, nagbigay siya ng maikling pananalita.

“Mga kabarangay, dati kilala niyo ako bilang pasaway. Yabang lang ang dala ko noon. Pero natutunan ko, walang saysayang lakas kung wala kang respeto. Kaya ngayon, yung lakas ko gusto kong gamitin para protektahan, hindi para manakot.”

Palakpakan ang lahat. Ngumiti si Kapitan at nakitang pumapalakpak din sa likod si Lolo Andres. Tahimik lang ngunit kita ang tuwa sa kanyang mga mata.

Habang lumalakad si Berto pauwi matapos ang seremonya, napansin niyang may dalawang binatilyong nag-aaway sa kalsada. Noon, baka sumali pa siya sa gulo. Pero ngayon, iba na siya. Lumapit siya mahinahon.

“Hoy, ano ‘yan? Gusto niyo bang malaman kung sino ang tunay na malakas? Ang tunay na malakas, marunong kumalma. Hindi yung marunong sumuntok.”

Nagkatinginan ng dalawang binatilyo. Sabay parehong tumungo. Binitawan ang isa’t isa at sabay nagpasalamat kay Berto.

Habang papalayo siya, narinig niya ang bulong ng isa, “Si Kuya Berto, iba na talaga. Ang astig.”

Epilogo: Ang Alamat ni Lolo Andres

Sa barangay San Lorenzo, ang dating usapan tungkol kay Berto ay napalitan ng papuri. Ang kwento ni Lolo Andres at Berto ay naging alamat—ang matandang tumapos ng laban sa loob ng tatlong segundo, pero nagturo ng aral na tatagal ng habang buhay.

Sa katahimikan ng gabi, habang magkatabi silang dalawa, tila nagpatuloy ang aral ng buhay:
Ang kwento ng isang matandang marunong magpatawad, at ng isang binatang natutong yumuko para matutong tumindig muli.

At mula noon, ang tunay na lakas sa barangay ay hindi na nasusukat sa yabang, sa lakas ng katawan, o sa dami ng suntok—kundi sa kababaang-loob, respeto, at kapayapaan.

WAKAS