MATINDING TRAHEDYA SA CORDILLERA! HIGIT 100 PAMILYA, PILIT NA LUMIKAS SA BAGUIO DAHIL SA BAGYONG UWAN – LUPA, BAHAY AT BUHAY NASA PELIGRO!

Sa gitna ng malamig na hangin at tila payapang ulap sa ibabaw ng Baguio City, dumating ang panibagong unos na nagpayanig sa bundok—ang Bagyong Uwan, isang bagyong may kalakasan na hindi lamang nagdala ng malalakas na pag-ulan kundi pati matinding takot sa libo-libong residente. Sa unang bugso pa lamang ng ulan, nagbabadyang landslide ang ilang bahagi ng lungsod, dahilan upang mahigit 100 pamilya ang sapilitang lumikas mula sa kanilang mga tahanan. Ang mga bahay na dati’y tahanan ng katahimikan at malamig na gabi, ngayo’y naging delikadong lugar na maaaring gumuho anumang oras.

Hindi naging madali ang sitwasyon para sa mga residente. Ang ibang pamilya, nagising na lang sa pag-alingawngaw ng sirena at sigaw ng mga barangay personnel na kumakatok sa pintuan nila. “Lika na, kailangan na nating lumikas!” Yan ang paulit-ulit na sigaw sa bawat kabahayan. Ang mga bata, umiiyak. Ang mga magulang, nagmamadali habang isinisilid ang pinakamahalagang gamit sa maliit na backpack—gamot, kaunting damit, at ilang pirasong pagkain. Marami ang hindi na nakakuha ng anumang gamit dahil umuusbong na ang tubig-baha sa mga kalsada at tumutulo ang lupa sa gilid ng bundok.

Inilipat ang mga evacuees sa tatlong pangunahing evacuation centers sa lungsod—mga covered court, daycare center, at ilang pampublikong silid-aralan. Sa loob ng mga silid, nagmistulang pansamantalang tahanan ang sahig na nilatagan lamang ng karton at kumot. Siksikan ang bawat pamilya, ngunit kahit gaano kahirap ang kalagayan, may bahid pa rin ng pasasalamat sa kanilang mga mata dahil ligtas sila mula sa panganib ng pagguho ng lupa. Habang naririnig nila ang malakas na buhos ng ulan sa bubong ng evacuation center, hindi mawala ang kaba dahil maaaring tumagal pa ang unos ng ilang araw.

Nagpahayag ang lokal na pamahalaan ng agarang tulong—may pagkain, tubig, at mga toiletries na ipinamamahagi kada ilang oras. Ngunit inamin ng mga opisyal na hindi ito magiging madali, dahil maraming mga daan ang nagsimula nang sarhan dahil sa gumuhong lupa. May mga barangay na hindi maabot dahil putol ang kalsada, kaya’t ang rescue team ay naglalakad na lamang gamit ang flashlight at lubid para maabot ang mga natitirang pamilya. Ang iba ay dumadaan sa madulas at mapanganib na daan, nangangambang anumang hakbang ay maaaring mauwi sa trahedya.

Ayon sa ilang residente, hindi nila inaasahan na maaaring ganito kalakas ang epekto ng Bagyong Uwan. Sa mga nakaraang buwan, nasanay na sila sa malalakas na pag-ulan, ngunit ngayon, tila mas malala ang sitwasyon. Sa ilang barangay, halos tangay na ng rumaragasang tubig ang mga sasakyan at ilang tindahan sa gilid ng kalsada. Ang mga puno, nabunot sa lupa; ang ilog, umapaw at winasak ang mga tulay na dinadaanan papunta sa sentro. At habang abala ang mga mamamayan sa paglilikas, may ilang hayop na naiwang nakakadena sa mga bakuran, hindi alam kung paano ililigtas.

Samantala, umiiyak ang ilang nanay habang pinagmamasdan ang kanilang mga anak na natutulog sa malamig na sahig. Hindi nila alam kung may uuwian pa ba silang bahay pagkatapos ng bagyo. May mga dingding sa kanilang tirahan na nagkaroon ng bitak, may bubong na kinuha ng hangin, at may sahig na nag-crack dahil sa water pressure. Ang iba, mas masaklap—lubog na ang buong bahay sa putik at tubig, wala nang maililigtas, parang nabura ang dekadang pinaghirapan.

Dumating naman ang ilang rescue groups at volunteers mula sa iba’t ibang probinsya. May mga nagdala ng pagkain, gatas ng bata, kumot at emergency lamp. Dahil tuloy-tuloy ang pag-ulan, nawalan ng kuryente sa ilang bahagi, kaya’t tanging ilaw ng cellphone at generator ang ginagamit para maliwanagan ang bawat tao. Nakakabingi ang tunog ng ambon at kulog, pero mas nakakatakot ang katahimikan sa mga sandaling naghihintay sila ng balita—may nasaktan ba? May namatay ba? May nawawala ba?

Maraming tao ang nagtanong: bakit tila sunod-sunod ang unos sa Cordillera? Ayon sa ilang eksperto, malambot ang lupa dahil sa walang tigil na ulan nitong mga nakaraang linggo. Kapag lumambot ang bundok, kahit maliit na pagyanig, maaaring bumagsak ang lupa. Isang barangay official pa ang nagsabi: “Hindi namin kayang isugal ang buhay ng mga tao. Kahit may mga ayaw lumikas dahil gusto raw bantayan ang bahay nila, kailangan naming pilitin sila. Pwedeng bumagsak ang lupa kahit walang warning.”

Habang tumatagal ang bagyo, hindi lang pamilya ang humihingi ng tulong kundi maging maliliit na negosyo. May mga nagmamay-ari ng karinderya at tindahan na nawalan ng paninda dahil nasira ng baha. Isang ale na nagtitinda ng gulay ang humagulgol dahil tangay ng rumaragasang tubig ang lahat ng ani niya, pati ang maliit na kahon kung saan nakatago ang ipon para sana sa tuition ng anak. Ang mga kwento ng lungkot ay tila walang katapusan, ngunit sa kabila nito, may mga kwento rin ng kabayanihan—mga lalaking bumalik para kunin ang mga kapitbahay na senior citizen, mga kabataang nagboluntaryo magbuhat ng supplies, at mga sundalong kahit basang-basa na ay hindi tumigil sa pagrescue.

Patuloy ang pagmonitor ng PAGASA at disaster officials. Bawat oras, may update, may warning, at may panibagong pakiusap: “Huwag muna umuwi. Huwag munang pilitin bumalik sa bahay. Delikado.” Ngunit alam ng mga evacuee na hindi habang buhay sila mananatili sa covered court. Habang naririnig nilang humihina ang ulan, umaasa sila na makakabalik sila kahit pansamantala para makita ang kondisyon ng kanilang mga tahanan.

Sa loob ng isang sulok ng evacuation center, isang matandang lalaki ang nakaupo, tahimik at nakatingin sa labas. Tinatanong siya ng mga volunteers kung okay lang siya, at sumagot siya ng mahina: “Sanay na kami sa bagyo… pero hindi kami kailanman nasanay mawalan ng tahanan.” Maraming nakarinig sa sinabi niya ang napayuko. Totoo—ang bagyo, dumarating at umaalis. Pero ang sakit na dala nito, minsan, tumataga ng taon.

Habang hinihintay na lumipas ang Bagyong Uwan, may isang aral na kumalat sa buong Baguio: ang buhay ay mas mahalaga kaysa sa kahit anong ari-arian. Kahit gaano kahirap ang gabi sa evacuation center, mas mabuti iyon kaysa madamay sa landslide o baha. Kahit masakit mawalan ng bahay, walang kapalit ang kaligtasan.

At habang unti-unting lumiliwanag ang umaga pagkatapos ng unos, nananatili ang pag-asa ng bawat pamilya na muli nilang maitatayo ang kanilang tahanan. Hindi man nila alam kung paano magsisimula, pero sa Baguio, ang tibay ng loob ay kasimbigat ng bato sa bundok. Hangga’t buo ang komunidad, hangga’t nagtutulungan ang mga tao, kahit ilang bagyo pa ang dumating—may laban pa rin sila.