MAG AMANG MAHIRAP, PINAGTAWANAN SA BIRTHDAY PARTY NG KAANAK DAHIL SA DALA NILANG REGALO PERO …

“Regalo ng Mag‑Ama”

I. Mag-ama sa Dulo ng Kalsada

Sa dulo ng isang baryo sa Bulacan, may maliit na barong-barong na yari sa pinagtagpi-tagping yero at kahoy. Doon nakatira si Tomas at ang sampung taong gulang niyang anak na si Kaloy. Maaga pa lang ay gising na silang mag-ama—si Tomas para maghakot ng basura at bote sa bayan, at si Kaloy naman para mag-igib ng tubig at maglinis ng kanilang simpleng tahanan.

“Pa, sama ako sa bayan mamaya,” sabi ni Kaloy habang nag-aalmusal sila ng tuyo at sinangag.

“Sa Sabado na lang, anak. May klase ka pa ngayon,” malumanay na tugon ni Tomas. “Mas mahalaga ang pag-aaral mo kaysa sa pagbubuhat ng sako.”

“Ayaw ko namang ikaw lang ang nahihirapan,” sagot ni Kaloy, nakayuko.

Ngumiti si Tomas at hinaplos ang ulo ng anak. “’Wag kang mag-alala. Pagdating ng araw, iba na ang buhay natin. Ikaw ang magiging unang engineer sa pamilya natin.”

Para kay Kaloy, ang salitang “engineer” ay parang mahika. Ito ang madalas ikwento ng tatay niya—na balang-araw, makakagawa siya ng matibay na bahay hindi lang para sa kanila, kundi para sa mga taong tulad nila na madaling mawalan ng tirahan tuwing may bagyo.

Pero sa ngayon, ang kaya lang nilang pagtiisan ay ang tumutulong bubong at sahig na halos sumuko na sa bigat ng panahon.

II. Imbitasyon sa Kaarawan

Isang hapon, may kumatok sa kanilang pinto. Si Ate Susan, pinsan ni Tomas, nakasuot ng malinis na damit at may hawak na makintab na sobre.

“O, Tomas! Kumusta na kayo ni Kaloy?” bati ni Susan na may pilit na ngiti.

“Ay, Susan. Mabuti naman. Pasok ka,” alok ni Tomas, pero halata ang pag-aalinlangan ni Susan na maupo sa lumang bangkito.

“Hindi na, sandali lang ako. Eto, imbitasyon para sa birthday ni Angelica sa Sabado. Eleven na siya! Gusto ka sanang makita ng mga bata, Tomas. Matagal ka na ring hindi dumadalaw sa amin,” wika ni Susan.

Nagniningning ang mata ni Kaloy sa narinig. “Pa, birthday ni Ate Angelica! Pwede tayong kumain ng spaghetti, ‘di ba?”

Ngumiti si Tomas. “Salamat, Susan. Sige, pupunta kami ni Kaloy.”

“Ha, oo naman,” sabi ni Susan, pero may bahagyang pagdududa sa boses. “Ah… Tomas, medyo… formal na konti ang party. May ibang bisita rin, mga kaibigan ni Mister. Kung kaya n’yo lang mag-ayos ng kaunti ha, baka may dress code daw sabi ni Angelica.”

Napatingin si Tomas sa manipis na damit at kupas na shorts na suot nila halos araw-araw. “Gagawan natin ng paraan,” mahinahon niyang tugon.

Pag-alis ni Susan, masayang nagtalon si Kaloy.

“Pa! Kakain tayo ng maraming handa! May cake, hotdog, ice cream!”

Ngunit sa likod ng ngiti ni Tomas, may pumapasok na problema: Regalo. Paano sila makakapunta sa birthday nang wala man lang maihahandog?

III. Problema sa Regalo

Kinagabihan, habang natutulog na si Kaloy, nakaupo si Tomas sa labas ng bahay, nakatitig sa madilim na kalangitan. Sa kanyang kamay, hawak niya ang maliit na alkansyang lata na dati pa nilang pinag-iipunan.

Binuksan niya ito. Ilang barya lang ang laman—sapat para sa bigas at kaunting ulam sa linggo. Huminga siya nang malalim.

“Paano ba ‘to, Lord?” bulong niya. “Ayokong maramdaman ni Kaloy na mas mababa kami sa iba. Gusto kong makadalo kami nang may dangal.”

Kinabukasan, habang nag-iipon siya ng bote at karton sa bayan, napadaan siya sa isang tindahan ng laruan. Sa salamin, may nakadisplay na makinang na robot, may umiilaw pa sa mata, at umiikot ang braso.

“Ang ganda,” bulong niya. Naalala niya si Angelica, mahilig sa mga laruan at gamit na bago—malayo sa hilig ni Kaloy na masayang naglalaro kahit kahoy lang.

“Kuya, magkano ‘yan?” tanong ni Tomas sa tindero.

“Kuya, promo ‘yan, two-five na lang. May tunog pa ‘yan, may battery kasama.”

Dalawang libo’t limang daan. Halos kalahati ng kinikita niya sa loob ng isang buwan.

Nagpasalamat na lang si Tomas at umalis. Hindi niya kayang gumastos nang ganun kalaki sa isang laruan. Pero habang naglalakad, naiisip niya: Paano kung wala akong dalang regalo? Pagtatawanan ba kami?

Pag-uwi niya, nadatnan niyang nagdo-drawing si Kaloy gamit ang lapis at ilang pirasong lumang papel.

“Pa, tingnan mo,” masayang sabi ng bata. “Gumuhit ako ng bahay na may matibay na haligi, tapos may halaman sa gilid. Tapos may maliit na swing dito. ‘Yan yung gagawin kong bahay mo pag naging engineer na ako.”

Napangiti si Tomas, napawi sandali ang problema. “Ang ganda naman niyan. Siguradong mas gaganda pa ‘yan sa tunay.”

Biglang pumasok sa isip niya ang isang ideya—isang regalo na hindi mabibili sa tindahan.

IV. Ang Naiibang Regalo

Sa araw bago ang handaan, kinausap ni Tomas si Kaloy.

“Anak, naisip mo na ba kung anong ibibigay natin kay Angelica?” tanong niya.

Napakamot ng ulo si Kaloy. “Pa, wala naman tayong pera pangbili ng laruan. Baka pwedeng card na lang? Yung drawing?”

Ngumiti si Tomas. “Tama ka. Pero hindi lang card. Gagawa tayo ng espesyal na regalo, tayo mismo ang gagawa.”

“Talaga, Pa? Ano ‘yun?” nanlaki ang mata ni Kaloy.

“Kahon,” sagot ni Tomas.

“Kahon?” naguguluhang tanong ng bata.

“Oo. Isang kahon ng mga alaala at pangarap.”

Kinabukasan, maaga silang pumunta sa junk shop na pinagbebentahan ni Tomas ng kanyang mga nakokolektang bote at bakal. Humingi siya ng matibay pero malinis na kahon na gawa sa kahoy. Pinakinis nila ito gamit ang liha, sabay pininturahan gamit ang lumang pintura na nakuha ni Tomas sa isang construction site.

“Angelica Memory Box,” pakopyang isinulat ni Kaloy sa takip, gamit ang makulay na krayola na bigay ng guro niya sa eskwela.

Sa loob ng kahon, naglagay sila ng:

Maliit na seashell na napulot ni Kaloy noong minsang dinala siya ni Tomas sa dagat.
Pressed na bulaklak na inipon ni Kaloy sa bakanteng lote malapit sa bahay.
Maliit na notebook na ginawa ni Tomas mula sa bininding papel, kung saan sinulatan niya ng mensahe:

“Angelica, sana sa bawat ilalagay mo sa kahon na ito, maalala mong mahalaga ang bawat alaala, hindi dahil sa presyo, kundi sa pusong nagbigay. – Tito Tomas at Kuya Kaloy.”

Pinagmamasdan nila ang kahon nang matapos.

“Pa,” sabi ni Kaloy, “sigurado ka bang magugustuhan ‘to ni Ate Angelica? Hindi kasi ito kasing ganda nung mga nakikita ko sa mall.”

“Anak,” sagot ni Tomas, “ang pinakamagandang regalo ay ‘yung may kasamang puso. Hindi man ito mahal, pero gawa sa kamay at pagmamahal natin. At hindi pa tapos ang sorpresa.”

Kumuha si Tomas ng lumang frame na kahoy, inayos, at ipinalit ang basag na salamin ng isang malinis na plastik. Sa loob, inilagay niya ang isang larawan nilang mag-ama—yung kuha sa libreng photo booth noong may outreach ang simbahan sa baryo.

“Idagdag natin ito,” sabi niya. “Para maalala ni Angelica na may mag-amang nandito lang, handang tumulong kapag kailangan niya.”

V. Ang Handaan

Dumating ang Sabado. Maagang naligo si Kaloy, kahit malamig ang tubig sa poso. Suot niya ang pinakabago (kahit medyo maliit na) polo na bigay ng isang teacher sa kanila noong Pasko. Si Tomas naman ay nagsuot ng malinis na polo na ilang beses nang tinahi sa tagiliran, at pinakintab ang kanyang lumang sapatos gamit ang mantika.

“Pa, okay na ba ‘to? Hindi ba nakakahiya?” kinakabahang tanong ni Kaloy habang tinitingnan ang sarili sa bitak-bitak na salamin.

“Ang importante, malinis tayo at may respeto sa okasyon,” sagot ni Tomas. “At higit sa lahat, dala natin ang regalo.”

Lumakad silang magkatabi papunta sa bahay nina Susan. Mula sa malayo, tanaw na ang malaking tarpaulin na may nakasulat na “Happy 11th Birthday, Angelica!” May mga lobo at banderitas sa gate, at nakahilera ang mga kotse ng mga bisita.

Pagpasok nila sa bakuran, napansin ni Tomas ang ilang tingin ng mga tao—mula ulo hanggang paa, may mga matang mapanuri, may iba namang walang pakialam. Ngunit pinili niyang magpakatatag.

“Tito Tomas! Kuya Kaloy!” masayang sigaw ni Angelica, tumatakbo papunta sa kanila. Niyakap niya si Kaloy nang mahigpit.

“Happy birthday, Angelica,” sabay na bati nila.

“O, buti nakarating kayo,” sabi ni Susan, pero bakas sa mukha ang bahagyang pagkailang. “Pasok, pasok. Doon na lang sa gilid, ha?”

Nasa gilid, malapit sa kusina, inilagay ang ilang upuan para sa mga “kamag-anak sa probinsya” gaya nina Tomas. Sa gitnang bahagi ng bakuran, nakalagay ang malalaking mesa para sa mga bisitang naka-bestida at barong, mga kaopisina ng asawa ni Susan.

Habang lumalapit ang oras ng kainan, dumating na rin ang iba pang kamag-anak na may dalang malalaking kahong regalo, naka-ribbon at may pangalan ng kilalang mall. Napatingin si Kaloy sa hawak nilang simpleng kahon, biglang nangulimlim ang mukha.

“Pa… baka pagtawanan tayo,” bulong niya.

Hinawakan ni Tomas ang balikat ng anak. “Hindi tayo pumunta dito para ipakita kung gaano kalaki ang regalo natin. Nandito tayo dahil pamilya tayo. Huwag mong ikahiya ang meron tayo.”

VI. Sandaling Nakakahiya

Maya-maya, tinawag ni Susan ang lahat.

“Mga pinsan, kaanak, kaibigan, salamat sa pagdalo! Tara, picture taking muna bago mag-blow ng candles.”

Nagtakbuhan ang mga bata papunta sa harap ng cake na may mga kandila. Kanya-kanya silang pwesto. Si Kaloy, medyo nag-alinlangan kung sasama, pero tinawag siya ni Angelica.

“Dito ka, Kuya Kaloy! Dito ka sa tabi ko!” sigaw ng bata.

Tumayo siya sa tabi ni Angelica, hawak pa rin ang kahon ng regalo. Napansin iyon ng isang batang lalaki na naka-branded na damit, si Ralph, pinsan ni Angelica sa kabilang panig.

“Ano ‘yan, Kuya? Regalo mo? Kahon lang?” malakas na tanong ni Ralph.

Narinig iyon ng ilang bisita. May mga napalingon, may mga napangiti nang patagong mapangmata.

“Oo, regalo namin ni Papa,” sagot ni Kaloy, pilit na nakangiti.

“May laman ba ‘yan o kahon lang talaga?” sabat pa ni Ralph, sabay tawa. “Baka basura na naman ‘yan, tulad ng trabaho ng tatay mo.”

Parang tinusok ang puso ni Kaloy sa narinig. Napayuko siya. Si Tomas, na nasa likod ng mga bata, ay napakuyom ang kamao, pero pinigilan ang sarili.

“Ralph!” saway ni Susan, pero mahina lang at walang halong galit. “Biro lang ‘yan, Kaloy ha,” dagdag niya, nakatingin kay Tomas.

May ilan pang batang nakitawa.

“Grabe naman, regalo kahon lang, walang brand,” bulong ng isa.

Naramdaman ni Tomas ang init ng hiya sa mukha niya. Gusto niyang ilabas si Kaloy at umuwi na lang, pero nakita niyang nakatitig sa kanya ang anak, parang naghihintay ng senyas kung dapat ba silang sumuko.

Ngumiti si Tomas, kahit masakit. Itinaas niya nang bahagya ang kahon at bumulong kay Kaloy. “Huwag mong pakikinggan ‘yan, anak. Alam natin ang totoo.”

VII. Ang Regalo sa Harap ng Lahat

Matapos ang blowing of candles at kainan, dumating na ang oras ng gift opening. Nakaupo si Angelica sa harap, habang unti-unting iniaabot sa kanya ang mga regalo.

“Wow! Barbie Dreamhouse!”

“Uy, tablet!”

“Branded na sapatos! Grabe!”

Sunod-sunod ang hiyawan ng mga bata sa bawat pagbukas ng malaking kahon. Si Kaloy, tahimik lang sa gilid, mahigpit pa rin ang hawak sa kanilang regalo.

“May iba pa bang regalo?” tanong ni Susan.

Nagtaas ng kamay si Kaloy, nanginginig nang bahagya.

“Tita… kami po ni Papa,” mahina pero malinaw niyang sabi.

Napalingon ang lahat sa kanya. Pinagmamasdan ang maliit na kahon na walang ribbon, nakabalot lang sa malinis na papel na Manila.

“Ah, oo. Sige, Angelica, buksan mo,” sabi ni Susan, may halong pag-aalinlangan sa boses.

Dahan-dahang kinuha ni Angelica ang kahon mula kay Kaloy at binuksan ito. Una niyang nakita ang loob na pininturahan ng makukulay na hugis-puso at bituin. Kinuha niya ang seashell.

“Ano ‘to?” tanong niya.

Lumapit si Kaloy, kinakabahan ngunit nagpakatatag.

“Seashell po ‘yan, Ate. Galing ‘yan sa unang beses na dinala ako ni Papa sa dagat. Sabi niya, kapag nilagay mo ‘yan sa tenga mo, maririnig mo ang alon, kahit nasa malayo ka. Para kapag malungkot ka, maalala mong may dagat na malaya at malawak, tulad ng mga pangarap mo.”

Tahimik ang paligid. Walang batang nangahas tumawa.

Kinuha ni Angelica ang pressed na bulaklak.

“Yan naman, bulaklak na pinatuyo ko,” patuloy ni Kaloy. “Nakita ko ‘yan sa bakanteng lote. Ang ganda kasi, kahit ligaw lang. Sabi ni Papa, parang tao rin daw—kahit saan ka lumaki, puwede ka pa ring mamukadkad. Kaya nilagay ko ‘yan sa kahon, para maalala mong maganda ka hindi lang dahil sa suot mo, kundi dahil sa kung sino ka.”

May narinig silang iilang “Awww” mula sa mga tita sa paligid.

Sunod na binuksan ni Angelica ang maliit na notebook. Binasa niya ang mensahe ni Tomas nang malakas, medyo nauutal:

“Angelica, sana sa bawat ilalagay mo sa kahon na ito, maalala mong mahalaga ang bawat alaala, hindi dahil sa presyo, kundi sa pusong nagbigay.”

Napatingin si Tomas sa lupa, nahiya, pero nangangatog ang puso.

Kinuha ni Angelica ang picture frame. Nandoon ang litrato nina Tomas at Kaloy, parehong nakangiti kahit halatang pagod.

“Tito Tomas… Kuya Kaloy…” mahina niyang sabi. “Ang ganda naman nito.”

May isang batang pabulong na nagtanong, “Yan lang ‘yon?” pero agad siyang siniko ng kasama niyang bata na tila nahihiya sa inasal ni Ralph kanina.

VIII. Ang Lihim ng Mag-Ama

Bago pa matapos ang lahat, napansin ng asawa ni Susan—si Kuya Rodel—na may logo sa gilid ng kahong kahoy.

“Teka, parang familiar ‘tong markang ‘to ah,” bulong niya, sabay tingin kay Tomas. “Tomas, saan mo nakuha ‘tong kahon?”

“Ah… sa junk shop, Kuya Rodel. Pinakinis ko lang, tapos pininturahan. Bakit po?” sagot ni Tomas, nagtataka.

Lumapit si Rodel at mas maiging tiningnan ang kahon. May maliit na ukit na letra sa loob: “RC Furniture.”

“RC Furniture… ito ‘yung sikat na gumagawa ng high-end na kahoy na gamit sa lungsod. Alam mo ba kung magkano ang benta ng isang ganitong kahon kapag bago? Libo na,” paliwanag ni Rodel, nakataas ang kilay.

Nagulat ang ilan. Napabuka ang bibig ni Susan.

“Talaga?” bulong niya.

“Oo. At hindi lang ‘yon,” dugtong ni Rodel. “Ang RC Furniture… dati ‘yang pag-aari ng lolo ni Tomas. Siya ang lumaking gumagawa ng mga gano’ng gamit bago nasunog ang lumang pagawaan.”

Napalingon ang lahat kay Tomas. Nabigla sila. Si Tomas? Lolo niya ang may-ari ng kilalang furniture shop?

Napakamot si Tomas, halatang nahihiya. “Matagal na ‘yon. Bago pa kami nalugi, bago pa kami lumipat dito. Ayokong isipin ng tao na humihingi ako ng awa dahil dati kaming may kaya.”

“Bakit hindi mo sinasabi, pinsan?” tanong ni Susan, halatang nanghihinayang. “Kung nalaman namin, baka natulungan ka namin dati.”

Ngumiti ng mapait si Tomas. “Hindi naman mahalaga kung sino kami dati. Ang mahalaga kung paano kami bumabangon ngayon.”

Nakatingin sa kanya si Rodel, may paghanga sa mga mata. “Alam n’yo, mga pinsan,” sabi niya sa mga bisita, “itong mag-ama na ito, kahit anong hirap, hindi ko nakita na humingi sila ng kung ano. Tahimik lang na kumakayod si Tomas, tapat magtrabaho. At ngayon, kahit gipit, nagawa pa nilang gumawa ng regalong may kwento at puso.”

Dahan-dahang nag-iba ang tingin ng mga tao kay Tomas at Kaloy. Ang nakitang “kahon lang” kanina, ngayon ay mukhang mas espesyal pa kaysa sa mga mamahaling laruan.

IX. Pagbabago ng Tingin

Lumapit si Angelica kay Kaloy at Tomas, hawak pa rin ang kahon.

“Tito Tomas, Kuya Kaloy,” sabi niya, “sa dami ng natanggap kong regalo… ito ang pinakagusto ko.”

“Talaga?” nagulat si Kaloy.

“Oo. Kasi, ‘yung iba, laruan lang. Magagamit ko ngayon, pero baka masira rin balang-araw. Pero ‘tong kahon na ‘to, bawat bagay na ilalagay ko dito, may kwento. Parang kayo—may kwento kayo na hindi namin alam, pero ngayon, alam na namin na hindi kayo basta-basta.”

Umiiyak na si Susan habang nakatingin sa pinsan. Lumapit siya, at sa unang pagkakataon pagkatapos ng matagal na panahon, niyakap niya si Tomas.

“Pasensya ka na, pinsan,” bulong niya. “Madalas kitang iwasan dahil nahihiya akong ma-associate sa hirap ninyo. Pero mali ako. Mas may dangal ka pa sa amin.”

Napailing si Tomas, nangingiti. “Wala ‘yun, Susan. Ang mahalaga, magkasama pa rin tayo bilang pamilya.”

Lumapit din si Ralph, kinakabahang nakayuko.

“Kuya Kaloy… sorry,” mahina niyang sabi. “Hindi ko dapat tinawag na basura ang trabaho ng Tatay mo. Ako na lang yung basura doon.”

Ngumiti si Kaloy, pinahid ang luhang kanina pa nagbabantang tumulo. “Okay lang, Ralph. Basta next time, ingat sa salita. Mas masakit kasi ‘yon minsan kaysa suntok.”

Natawa ang ilang matanda sa paligid.

“Ang tatalino ng mga batang ‘to,” sabi ng isang tita.

X. Regalo ng Isang Bagong Simula

Pagkatapos ng party, hindi na sa gilid pinaupo sina Tomas at Kaloy. Kasama na sila sa gitna, kaisa sa mga kuwentuhan at tawanan. Habang kumakain ng spaghetti si Kaloy, lumapit si Rodel kay Tomas na may dalang isang folder.

“Tomas,” sabi niya, “matagal ko nang gustong sabihin sa’yo ‘to. Kailangan namin sa company ng isang supervisor sa bagong furniture workshop. Nakita ko kung gaano ka kaingat sa kahon na ‘to. Ikaw ang unang naisip ko. Pumayag ka sana.”

Napamulagat si Tomas. “Kuya Rodel, baka naman—”

“Hindi ito awa. Trabaho ito. Kailangan namin ng taong may alam sa kahoy at may puso sa craftsmanship. Nasa dugo n’yo ‘yan. Kung gusto mong magsimula ulit, ito na ‘yung pagkakataon.”

Napatingin si Tomas kay Kaloy, na abala sa pakikipagkuwentuhan kay Angelica. Sa isip niya, naalala niya ang gabing nag-alala siya kung paano siya makakabili ng regalo. Ngayon, tila may mas malaking “regalo” na ibinabalik sa kanila ang tadhana.

“Sige, Kuya. Susubukan ko,” sagot ni Tomas, nanginginig ang boses.

“Hindi mo pagsisisihan. At bukas, mag-uusap na tayo sa opisina,” tugon ni Rodel, sabay tapik sa balikat niya.

Bago sila umuwi, lumapit si Angelica kay Kaloy at iniabot sa kanya ang isang maliit na paper bag.

“Para sa’yo naman ‘to,” sabi niya.

Pagdating sa bahay, saka lang ito binuksan ni Kaloy. Sa loob, may bagong lapis, notebook, at isang maliit na ruler na may nakasulat: “Future Engineer”.

May kasama itong sulat:

“Kuya Kaloy, para sa mga susunod mong drawing ng bahay. Pag naging engineer ka na, ipagpagawa mo rin ng matibay na bahay si Tito Tomas, ha?”

Napaiyak si Kaloy sa tuwa. Niyakap niya si Tomas.

“Pa, babangon na talaga tayo,” sabi niya. “Hindi dahil nagbago ang suot natin, kundi dahil nagbago ang tingin nila… at lalo na, ang tingin natin sa sarili natin.”

Hinaplos ni Tomas ang buhok ng anak. “Anak, tandaan mo: kahit anong mangyari, may yaman na hindi kayang sukatin ng pera.”

“Alin ‘yon, Pa?” tanong ni Kaloy.

“Puso. At dignidad,” sagot niya.

Kinagabihan, bago matulog, inilagay ni Tomas sa isang sulok ng maliit nilang bahay ang imbitasyon sa birthday at ang maliit na ruler na may nakasulat na “Future Engineer.” Para sa kanya, iyon ang paalala na minsan, ang regalong inaakala mong maliit at nakakahiyang dalhin ang siya palang magbubukas ng pinto ng bagong buhay.

At sa kabilang bahay, si Angelica ay abalang naglalagay ng unang memorya sa loob ng kanyang “Angelica Memory Box”—ang seashell na mula sa mag-amang minsan nilang minaliit, pero ngayon ay tinitingala na nila.