Sa Bakasyon Namin sa Hawaii, Sabi ng Anak Ko, ‘Nakalimutan Ko ang Ticket Mo.

Hindi ko kailanman inakala na ang pinakamasakit na sugat sa puso ko ay hindi manggagaling sa isang kaaway, kundi sa sariling anak ko.

Nagsimula ang lahat sa isang umaga na dapat sana’y masaya. Alas-singko pa lang ng madaling-araw, gising na ako sa maliit naming bahay sa Quezon City. Tahimik ang paligid, tanging electric fan lang ang maririnig. Sa kusina, maingat kong inilagay sa maleta ang mga huling damit ko—mga simpleng blusa, isang pares ng tsinelas, at ang lumang jacket na lagi kong dala kapag nilalamig ako sa eroplano.

Bakasyon namin sa Hawaii.

Unang beses kong lalabas ng bansa.

Animnapu’t dalawang taong gulang na ako noon—isang biyudang babae na halos buong buhay ay inialay sa pagpapalaki ng anak. Kung tutuusin, hindi ko na pinangarap pang makapagbakasyon sa ibang bansa. Para sa akin, sapat na ang makita ang anak kong maayos ang buhay.

Ang anak kong si Daniel ang nag-aya.

“Ma,” sabi niya isang gabi habang naghahapunan kami, “birthday ko next month. Gusto kong magsama tayo sa Hawaii. All-expense paid. Deserve mo ‘to.”

Natahimik ako noon. Hindi dahil sa saya, kundi dahil sa takot.

“Anak… baka mahal,” sagot ko. “Tsaka okay lang ako dito.”

Ngumiti siya. Yung ngiting akala ko ay pagmamahal.

“Ma, please. Lahat ng sakripisyo mo para sa’kin… kahit ito man lang.”

Umiyak ako nang gabing iyon. Hindi ko alam na ang luha pala ay hindi lang dahil sa tuwa.

ANG BUONG BUHAY NA INIALAY KO

Maaga akong nabiyuda. Dalawampu’t walong taong gulang pa lang ako nang mamatay ang asawa ko sa isang aksidente sa construction site. Iniwan niya ako at ang tatlong taong gulang naming anak—si Daniel—na may utang, walang ipon, at walang kasiguruhan sa bukas.

Nagtrabaho ako bilang mananahi, labandera, tindera ng ulam, minsan caregiver. Kahit anong disente, pinasok ko.

May mga gabing kumakain ako ng kanin na may asin para lang masigurong may gatas si Daniel kinabukasan. May mga panahong nagpapanggap akong busog kahit nanginginig na ang sikmura ko.

Lahat iyon, tiniis ko.

Para sa kanya.

Nakapagtapos siya ng kolehiyo. Nakapag-abroad. Naging manager sa isang malaking kumpanya sa Amerika. Ipinagmamalaki ko siya kahit kanino.

Kaya nang sabihin niyang isasama niya ako sa Hawaii, akala ko iyon na ang gantimpala ng Diyos sa akin.

Hindi ko alam… iyon din pala ang pagsubok.

SA AIRPORT

Nakarating kami sa NAIA Terminal 3 bandang alas-otso ng umaga. Punô ng tao, punô ng ingay, punô ng excitement.

Si Daniel ay abalang nagte-text. Naka-branded jacket, bagong sapatos, relo na halos isang taong sweldo ko kung tutuusin. Sa tabi niya ang girlfriend niyang si Samantha—maganda, bata, at halatang hindi sanay sa simpleng buhay.

Ako naman, tahimik. Hawak ang maliit kong handbag. Inulit-ulit ko sa isip ang mga bilin ni Daniel:

“Ma, relax ka lang. Ako na bahala sa lahat.”

Lumapit kami sa check-in counter.

“Passports and tickets, please,” sabi ng staff.

Iniabot ni Daniel ang pasaporte niya at ni Samantha. Pagkatapos ay tumigil siya.

Nanlaki ang mata niya.

Hinahalungkat niya ang bag. Binuksan ang envelope. Muling tiningnan ang cellphone.

Tahimik ang pila sa likod namin.

“Anak?” mahina kong tanong.

Huminga siya nang malalim. Hindi niya ako tiningnan sa mata.

“Ma…” sabi niya, mababa ang boses.
“Nakalimutan ko ang ticket mo.”

Parang may sumabog sa loob ng dibdib ko.

“Ano?” halos pabulong kong sagot.

“Hindi ko naisama sa booking. Akala ko… akala ko okay lang. Pwede ka namang maiwan muna. Saglit lang naman kami.”

Saglit.

Labindalawang oras na biyahe. Isang linggong bakasyon.

Tumingin ako sa kanya. Hinanap ko ang anak kong minsang yumakap sa akin kapag may bagyo. Ang batang umiiyak kapag nilalagnat ako.

Wala siya roon.

“Daniel…” nanginginig kong sabi. “Hindi mo ba sinabi na kasama ako?”

Tumango siya, pero parang wala nang laman ang sagot.

“Ma, next time na lang. Mahal ang last-minute ticket. Saka… baka mahirapan ka lang doon.”

Narinig ko ang buntong-hininga ni Samantha. Parang abala na siya.

“Ma’am, next passenger please,” sabi ng staff.

Tumabi ako.

Walang umiyak. Walang sumigaw. Walang eksena.

Tahimik lang akong naupo sa isang upuan sa gilid ng airport habang pinapanood ko ang anak kong maglakad palayo—kasama ang babaeng mas pinili niya.

ANG PINAKAMAHABANG ARAW

Hindi ako umuwi agad. Nanatili akong nakaupo, hawak ang pasaporte ko, parang umaasang babalik siya.

Hindi siya bumalik.

Lumipas ang oras. Naramdaman ko ang pagod, ang hiya, ang sakit.

Isang staff ang lumapit. “Ma’am, okay lang po ba kayo?”

Ngumiti ako. “Oo, iho. Naghihintay lang.”

Pero ang totoo… iniwan ako.

Umuwi ako bandang hapon. Tahimik ang bahay. Parang mas tahimik kaysa dati.

Kinabukasan, tumawag si Daniel.

“Ma, nasa Hawaii na kami. Maganda dito.”

Hindi ko alam kung bakit ko sinagot.

“Masaya ka ba?” tanong ko.

“Oo, Ma. Rest ka muna diyan ha.”

Parang wala lang.

Parang hindi niya iniwan ang ina niya sa airport.

ANG MGA ARAW NA SUMUNOD

Sa mga sumunod na araw, pinuno ng larawan ang social media ni Daniel: beach, hotel, pagkain, tawa.

Isang beses, may caption pa:

“Family vacation 💙”

Napangiti ako nang mapait.

Hindi ako pamilya?

ANG HINDI NIYA ALAM

Hindi alam ni Daniel na noong gabing iyon sa airport, may nakausap akong isang babae—isang Pilipinang matagal nang naninirahan sa Hawaii. Nakita niya akong umiiyak sa CR.

“Nay, bakit po kayo mag-isa?” tanong niya.

Ikinwento ko ang lahat.

Tahimik siyang nakinig. Pagkatapos ay sinabi niya:

“Nay, kung alam lang ng anak niyo kung sino kayo…”

Hindi ko siya naintindihan noon.

Pero makalipas ang ilang araw, may dumating na sulat sa bahay.

Isang liham mula sa isang law firm sa Amerika.

Hindi ko alam kung bakit nanginginig ang kamay ko habang binubuksan iyon.

Ang laman:

Isang dokumento ng inheritance.

Ang aking kapatid na matagal ko nang hindi nakausap—isang negosyanteng Pilipino sa Hawaii—ay pumanaw. Wala siyang anak. At ako ang nag-iisang tagapagmana ng kanyang ari-arian: isang resort share, ilang property, at investments.

Bilyon ang halaga.

Hindi ko alam na may kapatid pala akong ganoon ang buhay. Hindi rin niya alam na buhay pa ako.

At higit sa lahat…

Hindi alam ni Daniel.