66 nasawi sa Bagyong Tino, 28 katao pinaghahanap pa | DZMM Teleradyo

Sa ulat ng DZMM Teleradyo, umakyat na sa hindi bababa sa 66 ang bilang ng nasawi sa Bagyong Tino, isang delubyong nagdala ng malawakang pagbaha at pagguho ng lupa sa Visayas. Sa numerong ito, 49 ang mula sa Cebu, samantalang ang iba ay naitala sa Western Visayas at Negros Island Region. Hindi pa tapos ang pagdurusa ng mga pamilya, dahil ayon sa NDRRMC, 26 pa ang nawawala at patuloy pang hinahanap ng mga rescuers sa gitna ng putik, gumuhong lupa, at sirang imprastraktura.

Habang bumababa ang tubig, unti-unti ring lumalabas ang lawak ng pinsala. Sa mga barangay sa Cebu at Negros, halos hindi na makilala ang mga dating komunidad na puno ng kabahayan, paaralan, at palayan. Ang mga kalsada ay napuno ng bato, putik, sirang kahoy, at mga sasakyang inanod ng tubig. Sa ibang lugar, may mga puntod ng lupa kung saan dati ay may bakuran; may mga bubong na makikita lamang nakalutang sa tubig. Para sa mga nakaligtas, ang tanong ay hindi na kung ano ang nawala, kundi kung paano sila magsisimula muli.

Ang NDRRMC ay nag-ulat na 706,000 katao ang apektado, halos katumbas ng populasyon ng ilang siyudad sa bansa. Sa bilang na iyon, 348,000 ang kasalukuyang nananatili sa evacuation centers. Sa iba’t ibang paaralan, covered court, at barangay hall, siksikan ang mga pamilya sa loob ng tent at karton. Maraming bata ang umiiyak sa gutom at pagod, at maraming nanay ang walang maisuot sa kanilang mga anak dahil inanod lahat ng gamit. Ang ilan ay nakabalabal lamang ng kumot, nakaupo sa malamig na semento, habang hinihintay ang relief goods.

Ayon sa mga witness sa Cebu, hindi nila inaasahan ang ganito kalakas na hagupit ng Bagyong Tino. Ang ibang residente ay nagmatigas na huwag lumikas dahil sanay na sila sa ulan at bagyo. Ngunit nitong pagkakataon, ang tubig ay dumating hindi lamang bilang baha, kundi parang rumaragasang pader na may kasamang bato, troso, at putik. May mga natutulog sa oras na dumating ang baha, at marami ang hindi na nagising sa sigawan ng kapitbahay o sa kalabog ng gumuhong bahay.

Isang ina mula sa Toledo, Cebu ang nagkwento na yakap-yakap niya ang kanyang dalawang anak habang tumataas ang tubig sa loob ng kanilang bahay. Pinilit niyang itulak ang pinto ngunit hindi na niya kaya dahil sa lakas ng agos. Ang tanging naalala niya ay napailalim sila sa putik at tuluyang nawalan siya ng malay. Pagmulat niya, nasa ospital na siya—pero ang kanyang asawa at limang taong gulang na anak ay hindi na natagpuan. Ang kanyang boses ay nanginginig habang sinasabi niyang sana ay siya nalang ang kinuha ng bagyo.

Sa gitna ng trahedya, hindi tumigil ang search and rescue teams mula sa mga sundalo, Coast Guard, pulis at mga volunteer. Kahit mataas ang tubig at delikado ang lupa, patuloy nilang hinahanap ang mga nawawalang residente. Ngunit may mga lugar na hindi pa madadaanan dahil gumuho ang kalsada at tulay. May mga rescue team na kailangang maglakad sa bundok, maghakot ng kagamitan, at sumuong sa ilog upang makahanap ng buhay o bangkay. Sa bawat oras na lumilipas, mas lumalaki ang pangambang baka hindi na makitang buhay ang ilan sa 26 nawawala.

Sa Western Visayas, maraming barangay ang nagising na lang na puno na ng tubig ang kanilang kalsada. May mga residente na nakaligtas dahil agad silang umakyat sa bubong. Ang iba ay sumigaw ng saklolo, habang ang ilan ay sinikap lumangoy pabalik sa kanilang pamilya. May mga bangkay na natagpuang nakabitin sa mga puno, nadarang sa putik, o napadpad sa kabilang baryo. Ang ganitong mga eksena ay naging pang-araw-araw na tanawin para sa mga rescuer na halos mawalan na ng lakas, ngunit patuloy pa ring lumalaban.

Sa Negros Island Region, maraming bahay ang gumuho dahil sa landslide. May mga lugar na parang bumulwak ang lupa mula sa bundok, tinabunan ang buong barangay, at nagdulot ng grabeng pagkamatay. May isang pamilya na natagpuang magkakahawak ang kamay—ina, ama, at dalawang anak—tila sinusubukang tumakbo palabas ng bahay bago bumigay ang lupa. Ang tanawing ito ay nagpaiyak sa rescuers, dahil kitang-kita nilang hindi sila nagkulang sa pagsubok na mabuhay.

Sa mga evacuation centers, napakaraming bata ang walang suot na tsinelas at walang kumot. Marami sa kanila ang inuubo, sinisipon, at nanghihina sa kakulangan ng pagkain. Ang ilang nanay ay naghihintay sa pila para sa mainit na lugaw at malinis na tubig. May mga lolong tahimik lamang nakaupo, hawak ang maliit na bag na siyang tanging natira sa kanilang buhay. Ang mga taong ito ay hindi lamang biktima, sila ay buhay na ebidensya ng pwersa ng Bagyong Tino.

Ayon sa mga opisyal, malaking bahagi ng Cebu ang hindi maabot dahil sa landslide at mga kalsadang winasak ng tubig. May mga bayan na wala pa ring kuryente, tubig, o signal. Ang ibang tao ay nagsusunog ng kahoy para makaluto, habang ang iba ay kumukuha ng tubig-ulan para may mainom. Ang mga tindahan ay sarado, ang mga palengke ay gutay-gutay, at maraming kababayan ang hindi alam kung paano muling bubuuin ang kanilang kabuhayan.

Habang tumatagal, mas lumilinaw na bumagsak din ang kalagayan ng agrikultura. Libo-libong ektarya ng mais, palay, at gulay ang nalubog sa baha. Ang mga mangingisda naman ay nawalan ng bangka at lambat. Kapag natapos ang trahedya, ang susunod na kalaban ay kagutuman at kahirapan. Maraming negosyong maliit ang hindi na makakabangon dahil tinangay ng tubig ang kanilang puhunan. Ang mga guro at estudyante ay hindi makapasok dahil ang paaralan ay ginawang evacuation center.

Sa iba’t ibang panig ng bansa, sunod-sunod ang apela ng tulong. Nagsimulang maghatid ng relief goods ang NGOs, pribadong donors, at simbahan. May mga truck na nagdadala ng pagkain at damit. May mga volunteer nurse at doktor na nagbibigay ng libreng check-up at gamot. Ilang artista, atleta, at public figure ang nangalap ng pondo. Mula sa social media hanggang sa mga radyo, umaalingawngaw ang panawagan: “Iligtas ang Visayas. Itayo muli ang Cebu. Tulungan ang mga nawalan.”

Ayon sa PAGASA, ang Bagyong Tino ay isang halimbawa ng bagyong hindi man malakas ang hangin, ngunit sobrang dami ng ulang dala. Isa itong babala na hindi dapat i-base ang paghahanda sa lakas ng hangin lamang, kundi kung gaano katagal at katindi ang ulan. Sa panahon ng climate change, tinatayang mas marami pang ganitong bagyo ang darating—tahimik sa simula, pero mapaminsala sa huli.

Sa huli, ang “66 nasawi sa Bagyong Tino, 26 pinaghahanap pa” ay hindi pagtatapos ng kuwento. Ito ay simula ng mas malaking laban para sa mga pamilyang naiwan. Habang nagpapatuloy ang pagliligtas, paghahanap, at pagsunog ng kandila sa tabi ng kabaong, ang bansa ay humihinga nang sabay. Ang Pilipinas, kahit ilang ulit nang sinaktan ng bagyo, ay paulit-ulit ding bumabangon.

Para sa ilan, wala nang bahay na babalikan. Para sa iba, wala nang asawang yayakap. Para sa mga bata, wala nang amang maghahatid sa paaralan. Ngunit sa kabila ng lahat, ang bawat Pilipino ay may lakas na tumayo at lumaban—dahil ang pag-asa ay hindi inanod ng tubig, at ang bayanihan ay hindi gumuho kasama ng bundok.

Ang araw ay muling sisikat. Ang Cebu, Western Visayas, at Negros Island Region ay muling babangon. Ngunit ang alaala ng Bagyong Tino—ang bagyong kumitil ng 66 buhay at nag-iwan ng 26 kataong nawawala—ay palaging magsisilbing paalala na ang buhay ay marupok, at ang kalikasan ay dapat igalang.