PILAY NA TINDERO NG GULAY MADALAS KUTYAIN NG MGA KAPITBAHAYPAHIYA SILA NANG SUNDUIN ITO NG MGA ANAK.

PILAY NA TINDERO NG GULAY, MADALAS KUTYAIN NG MGA KAPITBAHAY—PAHIYA SILA NANG SUNDANIN ITO NG MGA ANAK

Sa dulo ng palengke ng Barangay San Marcelo, araw-araw nakikita si Mang Efren—may pilay ang kaliwang binti, naka-indayog ang lakad, at hirap umakyat sa bangketa dahil sa pinsalang nakuha niya noong nahulog siya sa scaffolding habang nagtatrabaho sa konstruksiyon. Dating malakas ang katawan niya, masipag, at kayang magbuhat ng semento buong maghapon. Pero nang madisgrasya siya, tinagpas ng kapalaran ang halos lahat: trabaho, lakas, tiwala sa sarili, at kinabukasan ng pamilya.

Hindi na siya nakabalik sa konstruksyon. Walang nais kumuha ng trabahong may mabigat na galaw para sa katulad niyang hirap maglakad. Kaya’t nag-umpisa siyang magtinda ng gulay—sitaw, talong, kamatis, repolyo, at minsan kangkong. Maliit lang ang puhunan, minsan pautang mula sa kapitbahay o palengke, pero sapat na para may maiuwing pera sa kanyang asawa at dalawang anak.

Pero hindi lahat ng tao marunong umintindi. Sa tuwing dumaraan si Mang Efren sa eskinita, may ilang kapitbahay na palaging nakangisi at nangungutya. “Ayun na si pilay! Kapag may lindol, siguradong iwanan ng asawa iyan, bagal kasi.” May mga binatilyong sadyang dahan-dahang maglakad sa harap niya para gayahin ang pilay niyang paa. May ilan pang nagsasabing “Mas mabuti pang nanghihingi na lang yan, halatang kawawa.”

Tahimik si Mang Efren. Hindi lumalaban. Hindi nagmumura. Hindi sumasagot. Sa halip ay ngumumingiti, kahit ramdam niyang ang bawat pangungutya ay parang kutsilyong tumatama sa puso. At sa bawat pangungutya, sinisiguro niyang mas lalo siyang magpapakatatag, dahil may dalawang batang umaasa sa kaniya, at asawang hindi sumusuko.

Isang araw, may matinding ulan na bumuhos. Lahat ay nagsitago sa mga bubong, pero si Mang Efren ay patuloy na itinakbo ang kariton niyang puno ng gulay para hindi mabasa. Hindi niya kayang masira ang paninda—konting kita na nga lang, mawawala pa. Habang hirap siyang sumulong dahil sa lambot ng putik, may narinig na namang nagtatawanan. “Ayan na, si pilay na bayani ng gulay!” “Pasalamat ka’t may gulay pa, baka pati gulay maging pilay na rin!” At ang tawa ng ilan ay umalingawngaw sa kalsada, walang pakundangan, walang hiya.

Ngunit sa gitna ng ulan, may dalawang batang nakasilong sa ilalim ng isang payong, nakatingin sa kaniya—isang batang babae at batang lalaki, mag-aapat at mag-aanim na taong gulang. Nakita nilang basang-basa ang tatay nila, nanginginig, sumasakit ang tuhod, pero patuloy na nagtutulak ng kariton. Walang nakapansin sa mga batang iyon. Wala ring nakakaalam kung kanino sila.

Kinabukasan, muling nagtinda si Mang Efren. Mabagal, pero pursigido. At gaya ng dati, nandoon din ang mga kapitbahay na hindi nauubusan ng pangungutya. Ngunit nang oras na iyon, may nakarinig sa kanila—isang bagong mukhang dumating sa barangay. Isang lalaking naka-itim na van, may kasamang dalawang babae, at nakasuot ng mamahaling relo. Hindi sila pamilyar. Hindi taga-roon. At biglang tumigil ang van sa tapat ni Mang Efren.

Bumaba ang lalaki. Tumingin sa mga kapitbahay na tumatawa. Binuksan ang likod ng sasakyan. At doon nakita ng lahat ang dalawang batang kahapon—ang batang babae at batang lalaking nakasilong sa ulan. Tumakbo ang dalawa papunta kay Mang Efren, niyakap siya nang mahigpit, at biglang nagsabi,

“Tay… kami na ang sasalo sa trabahong mabigat. Huwag ka nang mahirapan.”

Nagulat ang lahat. Hindi nila alam na may mga anak si Mang Efren na nagtatrabaho sa siyudad bilang call center agent ang isa, at medical caregiver ang isa pa. Palihim itong umuwi. Hindi sila nagyabang, hindi nag-post sa social media, hindi nagpaingay—umuwi sila para sorpresahin ang kanilang ama, dala ang balitang sila na ang sasalo sa gastusin, at panahon na para magpahinga si Mang Efren.

Ngunit hindi doon natapos ang hiya ng mga kapitbahay. Dahil mula sa van ay binaba pa ang isang bagong kariton at mga sako ng gulay. May tarp na naka-print: “EFREN’S FRESH VEGETABLES — PRIDE OF SAN MARCELO.” At may permit na rin—sabay kuha ng mayor’s signature. Ang dalawa palang anak ay matagal nang nag-iipon para tulungan ang ama at gawing legal at mas maayos ang tindahan niya.

Ang mga kapitbahay na lagi siyang tinutuligsa ay natameme. Hindi makatingin. Hindi makapagsalita. Yung iba tulala at biglang nagmano sa dalawang anak, kunyaring nakikiramay, pero huli na—nakita na ng lahat ang tunay na pagkatao nila.

At sa harap ng maraming tao, habang may mga kumukuha ng video at nagpa-picture, sinabi ng panganay na anak,

“Hindi kahihiyan ang pilay. Ang kahihiyan ay ang taong kumukutya ng naghahanap-buhay nang marangal. Kung may isang taong mas dapat igalang dito, tatay namin iyon.”

May mga nagpalakpakan, at may mga napayukong hindi makaharap kay Mang Efren. At habang hawak niya ang kariton na bago, umiiyak siya—hindi dahil sa hiya o sakit, kundi dahil sa pagmamahal ng mga batang pinalaki niya nang may dignidad.

Mula noon, hindi na tinawag ng mga tao si Mang Efren na “pilay.” Tinawag na nila siyang “Mang Efren, ang tindero ng gulay na may mababang loob at mataas na dangal.” At ang mga dating nanlilibak, sila na ang unang bumibili ng gulay kapag dumaraan sila sa tindahan. Hindi dahil kailangan nila ng gulay—kundi dahil kailangan nila ng pagpapakumbaba.

Ang moral ng kwento ay simple: hindi kailanman sukatan ng pagkatao ang kapansanan. Mas mababa pa sa pilay ang pusong marunong mangbaba ng kapwa. At sa buhay, ang tunay na yaman ay hindi pera, kundi mga anak na marunong lumingon sa sakripisyo ng kanilang magulang.