LALAKI BINALIKAN SA BARUNG-BARONG ANG DATING NOBYA NA INIWAN NIYA NG 10 YEARS

Pagkalipas ng sampung taong pagkawala, muling bumalik si Marco Dela Vega sa lugar na minsang naging tahanan niya—ang maliit at makipot na eskinita sa Sitio Manggahan, kung saan ang bawat sulok ay puno ng alaala at pangakong matagal na niyang tinalikuran. Sa bawat hakbang niya sa makitid na daan, parang dinig niya ang dating tawanan ng kabataan, ang ingay ng mga kapitbahay, at ang boses ng nag-iisang babaeng mahal niya noon—si Lira. Sampung taon siyang nawala matapos mangibang-bansa para tuparin ang sariling pangarap, at sa panahong iyon, ni minsan ay hindi siya nagbalik o nagparamdam.

Ngayon, dala niya ang bigat ng pagkukulang, ng pag-iisang pusong alam niyang sinaktan niya nang labis. Paglingon niya sa paligid, napansin niyang mas sira na ang mga bahay kaysa dati. Mas makitid, mas tahimik, at mas malungkot ang lugar. Hindi na ito ang makulay na komunidad na iniwan niya noon. At doon tumama sa dibdib niya ang tanong na ilang beses niyang tinakasan: Nasaan na kaya si Lira?

Habang papalapit sa dulo ng eskinita, nakita niya ang lumang barung-barong na dating masigla, puno ng bulaklak at makukulay na kurtina. Ngayon, kupas na ang pintura, nabubulok ang kahoy, at tila isang hipan lang ng hangin ay guguhong parang abo. Ito ang bahay kung saan sila nangarap, naghalikan sa ilalim ng ulan, at parehong nangakong hindi mag-iiwanan. Pero siya… siya ang unang tumakbo palayo.

Nakatayo siya sa harap ng pinto, nanginginig ang kamay, hindi dahil sa lamig kundi dahil sa takot. Takot na makita niyang hindi na siya kilala ni Lira. Takot na baka masaya na ito sa piling ng iba. Takot na baka wala na siyang babalikan. Ngunit sa lahat ng iyon, mas malakas ang panghihinayang na matagal nang kumakain sa konsensya niya. At bago pa niya maitulak ang pintuan, isang mahinang boses ang narinig niya mula sa loob—boses na kilala niya kahit ilang beses pang paulit-ulit pakinggan sa alaala.

“Sino ‘yan?”

Sa pagmulat ni Marco sa katotohanan, halos mabingi siya sa pagtibok ng puso. Hindi siya handa. Hindi rin siya sigurado. Pero isang bagay ang tiyak—narito siya para sa babaeng iniwan niya, para sa pag-ibig na pinabayaan niyang malanta, at para sa sampung taong dapat niyang pagbayaran.

At sa sandaling bumukas ang pinto, doon magsisimula ang kuwento ng paghaharap na hindi niya inaasahang mas masakit pa kaysa iniwan niya dati.

Matagal na nakatayo si Marco sa harapan ng pintuang isinara sa kanya. Parang napako ang mga paa niya sa semento habang paulit-ulit sumasagi sa isip niya ang tanong: May anak ba sila ni Lira? Kung oo… bakit hindi niya alam? Bakit hindi siya sinabihan? At kung hindi… kaninong anak ang batang nakita niya? Walang malinaw na sagot, tanging mabigat na pag-aalinlangan at sakit lang ang bumabalot sa buong pagkatao niya.

Umalis siya sa harap ng bahay ni Lira na parang wala sa sarili. Sa bawat hakbang niya pabalik sa eskinita, ramdam niya ang bigat ng konsensiyang hindi niya naantig sa loob ng sampung taon. Hanggang sa makarating siya sa isang maliit na tindahan, umupo sa bangkito, at napahawak sa sarili niyang mukha na tila gusto niyang burahin ang taong naging duwag noon.

“Pare… ikaw ba ‘yan? Marco?”

Napalingon siya at nakita si Jun-Jun, ang dating kababata na ngayon ay mukhang mas payat at mas seryoso kaysa dati. Lumapit ito at naupo sa tabi niya, parang matagal na niyang alam na babalik si Marco pero hindi inaasahang ganito ka-bigat ang igigiba sa kanya.

“Ano? Nakita mo na siya?” tanong ng binata.
Hindi agad sumagot si Marco.
Kundi napabuntong-hininga na lang, malalim at puno ng pagsisisi.

“Jun… ang dami kong hindi alam. May bata don. Hindi ko alam kung anak ko ba… o kung—”

“Hindi mo anak ‘yon,” putol ni Jun-Jun. Diretso. Walang pasikot-sikot.
Napatigil si Marco, hindi makahinga.

“Hindi mo anak ‘yon, Marco,” ulit ni Jun. “Pero hindi ibig sabihin no’n ay wala kang iniwang sugat kay Lira. Noong umalis ka, ilang taon siyang umasa. Araw-araw siyang naghihintay sa kanto. Araw-araw niyang tinitingnan ‘yung lumang cellphone mo, baka sakaling mag-message ka. Pero wala.”

Napayuko si Marco, at doon bumagsak ang unang luha na pilit niyang pinipigilan mula kanina pa.

“Natuto siyang bumangon, Marco. Pero hindi iyon naging madali.”
Umiling si Jun, napapikit, at parang ayaw nang balikan ang mga alaala.
“Nagmahal siya ulit. Akala niya magiging masaya na siya. Akala namin lahat okay na. Pero… iniwan din siya ng lalaking ‘yon at hindi na muling bumalik.”

Parang napigtal ang puso ni Marco.
“Gano’n ba…” mahina niyang tugon.

“Kaya huwag mong isipin na galit lang siya,” dagdag ni Jun. “Pagod na siyang masaktan. At sa isip niya, ikaw ang unang gumawa no’n.”

Tumahimik ang paligid. Wala kang maririnig kundi ang munting ingay mula sa malayong kalsada. Sa gitna ng katahimikan, doon sumingit ang tanong na kinatatakutan ni Marco mula pa kanina.

“Mahal pa ba niya ako, Jun?”

Tumingin si Jun sa kanya, mabigat, parang gusto niyang maging tapat pero ayaw niyang saktan ang damdamin ng kaibigan. Ilang sandali bago siya sumagot.

“Hindi ko alam, Marco. Pero ang sigurado ko—mas durog siya kaysa sa’yo. At kung gusto mong bumawi, hindi sapat ang pagbalik lang.”
Huminga ito nang malalim bago magpatuloy.
“Kailangan mong ipakita na hindi ka na ‘yung lalaking nang-iwan sa kanya sampung taon ang nakalipas.”

Napatingin si Marco sa langit, pinilit hanapin ang tamang sagot, ang tamang lakas, at ang tamang dahilan para hindi tumalikod muli.
At doon, sa gitna ng lumang eskinita kung saan sila unang nagkakilala, ipinangako niya sa sarili ang isang bagay:

Babalik siya. Hindi bilang lalaking duwag, kundi bilang lalaking handang ituwid ang lahat. Kahit masaktan siya. Kahit itaboy siya. Kahit wala siyang kasiguruhan.

Dahil sa unang pagkakataon matapos ang sampung taon—
handa na siyang lumaban para kay Lira.