Sinapak ng dalagita ang aroganteng pulis at ikinulong sa selda ng lalaki—pero siya ang naging reyna!

.
.

Sinapak ng Dalagita ang Aroganteng Pulis at Ikinulong sa Selda ng Lalaki — Pero Siya ang Naging Reyna!

Sa isang masikip at maingay na lungsod sa Maynila, sanay na ang mga tao sa sigawan ng jeep, busina ng tricycle, at sigaw ng mga nag-aalok ng paninda sa bangketa. Pero sa likod ng ingay na iyon, may mga kuwento ng kawalan ng hustisya na pilit itinatago sa pagitan ng lumang pader ng mga estasyon ng pulis.

At sa loob ng isang lumang presinto, isang gabing puno ng tensyon, may isang dalagitang magpapatunay na minsan, ang pinakamaliit at tila pinakawalang laban—iyon ang pinaka-hindi dapat maliitin.

Ang pangalan niya: Althea Marasigan. Disiotso anyos, bagong graduate ng senior high, payat, maiksi ang buhok, at may mga matang sanay tumingin diretso kahit kanino.

I. Ang Tindera, ang Pulis, at ang Sampal na Hindi Dapat Nangyari

Gabi na, palubog na ang araw, at unti-unti nang nagsasara ang mga tindahan sa gilid ng palengke. Si Althea, may dalang backpack at plastic ng tinapay, pauwi na sana galing sa review center. Pangarap niyang maging abogado balang araw. Pero sa ngayon, simpleng anak muna siya ng tindera sa palengke.

Sa tapat ng kanto kung saan siya laging dumadaan, narinig niya ang pamilyar na boses ng kanyang nanay—hindi tulad ng nakasanayan niyang mahina at pagod na tono, kundi nanginginig sa inis at takot.

“Nagbabayad naman po kami ng tama buwan-buwan, Sir! Hindi naman tumataas ang tinda namin, ba’t pa kayo nagdadagdag ng singil?” sigaw ng ina niyang si Aling Lorna.

Harap niya, may tatlong pulis na nakaupo sa isang maliit na lamesa. Wala sa pormal na operasyon—walang proper resibo, walang official form. Naka-relax lang, may softdrinks sa gilid, at ang isa sa kanila, nakataas ang paa sa bangko.

“Nanay?” tawag ni Althea, lumapit siya agad. “Anong nangyayari?”

Lumapit ang isa sa mga pulis, matangkad, medyo malaki ang katawan, mahaba ang tinga ng buhok at may hawak na toothpick sa bibig. Nakalagay sa nameplate niya: SPO2 Garbo.

“Anak mo ba ‘to?” nakangising tanong ni Garbo. “Magaling, magaling. Makinig ka, iha. Ang nanay mo, may atraso sa amin. Dati two hundred lang buwan-buwan, ngayon kailangan nang tatlong daan. Tumataas kasi ang gasolina, hindi mo ba alam?”

“Anong atraso?!” singit ni Althea. “Nagtitinda lang kami ng gulay sa bangketa, hindi kami criminal!”

Pumatong ang kamay ni Garbo sa mesa, nagmukha itong asong napikon.

“Ano’ng sabi mo?” malamig niyang tanong. “Siguro hindi ka tinuturuan ng nanay mong rumespeto sa pulis, ha. Kami ang nagbabantay sa lugar n’yo—”

“Bantay o nangongotong?” diretsong sagot ni Althea.

Natigil ang paligid. Ang ibang tindera, tahimik lang, nakamasid. Ang ilang tambay, tumigil sa pagyosi.

“Althea…” pabulong na saway ni Aling Lorna. “Umuwi ka na. Huwag ka nang makisali.”

Pero hindi na siya mapapaatras. Kita niya ang pangangaligkig ng kamay ng nanay niya, ang mga resibo sa lumang kahon, at ang mga ilang taong panahong tiniis nila ang ganitong sistema.

“Kung gusto nyo ng dagdag bayad,” patuloy ni Althea, “formal proposal. Official. With receipt. Hindi yung ganito, parang goons sa pelikula.”

Dahan-dahang tumayo si SPO2 Garbo. Lumapit siya kay Althea, halos magkadikit na ang mukha nila.

“Alam mo, iha,” sabi niya, may bahid ng banta, “may mga batang kagaya mo na matapang sa bunganga. Gusto mo ba matutong rumespeto sa baril? Sa kulungan?”

Ngumisi siya, nilapit ang daliri sa baba ni Althea na parang nilalait.

“At saka ang ganda mo pa naman. Sayang kung—”

Hindi na niya natapos ang sasabihin.

PAAK!

Isang malakas na tunog ng pagsalpok ng kamao sa pisngi ang umalingawngaw. Nagulantang ang lahat. Nabitawan ni Garbo ang toothpick at napaatras. Si Althea, mabigat ang hinga, nakataas pa ang kamao—sinuntok niya ang pulis.

Tahimik ang paligid. Pati si Aling Lorna hindi agad nakapagsalita.

“Ano—” gulat na sigaw ng isa pang pulis. “Sinapak mo si Sir Garbo?!”

Tinakpan ng dugo ang gilid ng labi ni Garbo. Dahan-dahan siyang napangisi, mas nakakatakot kaysa kanina.

“Ay, ayos,” sabi niya, sabay tawa nang bahagya. “Ayos. May tapang. Kayong dalawa—” sabay turo kina Althea at sa nanay niya, “—sumama kayo sa amin. Assault on a police officer. Tignan natin kung saan kayo pupulutin.”

Tangkang pumalag ang mga tindera, pero isang tingin lang ng mga pulis, umatras sila. Wala nang naglakas ng loob na magsalita.

“Hindi pwedeng isama nanay ko!” singhal ni Althea. “Ako lang—”

Sinampal ni Garbo ang mesa nang malakas.

“Wala kang didiktahan dito, babae!” sigaw niya. “Sumama kang maayos kung ayaw mong masaktan nanay mo.”

Sa isang iglap, naramdaman ni Althea ang bigat ng desisyon. Alam niyang siya na ang uubusin ng sistema. Pero naisip niya: kung tatahimik siya ngayon, mas lalong lalakas ang mga ganitong abusado.

Tumingin siya sa nanay niya, na halos maiyak na sa takot.

“Ma,” mahinang sabi ni Althea. “Okay lang ako. Huwag ka matakot.”

At sa gabing iyon, sa harap ng ilaw ng lumang poste sa bukana ng palengke, dinampot siya ng mga pulis.

II. Presinto, Interogasyon, at Ang Sadyang Pagtatapon sa Kaniya

Dinala siya sa isang lumang presinto na amoy pawis, alak, at lumang papel. Sa loob, naroon ang ilang detenidong lalaki na nakatingin mula sa mga selda. Iba’t ibang mukha: may adik, may holdaper, may simpleng lasing, may tahimik lang na nakaupo.

Isa-isang kinuha ang gamit ni Althea: cellphone, wallet, backpack.

“Kita mo ‘to?” sabi ni Garbo habang hawak ang cellphone niya. “Kahit magsumbong ka, iha, kami ang pulis dito. Wala kang laban.”

Pinirma siya sa kung anu-anong papel na hindi man lang ipinaliwanag nang maayos. Nang magtangkang basahin ni Althea, sinabihan siyang:

“Formality lang yan. ‘Wag ka na magpabida.”

Sa interrogation room, pinilit siyang pirmahan ang affidavit na nagsasabing siya ang unang nanakit, siya ang “nagwala,” siya ang “sumuntok ng walang dahilan.”

“Ayoko,” matigas na sabi ni Althea. “Hindi ako pipirma ng kasinungalingan.”

“Masama yan,” sabi ni Garbo, nakasandal sa pader, hawak ang ballpen. “Masama sa record mo. Alam mo bang pwedeng ma-‘resisting arrest’ ka, ma-‘direct assault’, ma-‘threat’ pa? Gusto mo bang sa kulungan ka tumanda?”

“Basta hindi ako pipirma,” sagot ni Althea.

Tumawa ang isa pang pulis. “Sir, halata naman, eh. Mahilig sa debate. Baka kailangang turuan sa loob.”

Sa halip na dalhin siya sa women’s detention area, gaya ng nararapat, may maruming plano si Garbo.

“Doon na lang natin ito ilagay,” bulong niya sa kasama. “Sa selda ng mga lalaki. Tignan natin kung ganyan pa rin katapang yan mamaya.”

“Sir, baka—” balik ng kasama, halatang kinakabahan. “Baka magka-problema tayo sa—”

“Tanga ka ba?” singit ni Garbo. “Ako bahala. Lahat ng report, sa akin dadaan. Sabihin natin puno na women’s cell. Gusto mong mawalan ng trabaho?”

Napatahimik ang kasama.

Maya-maya, kinaladkad si Althea palabas ng interrogation room.

“Saan nyo ako dadalhin?” tanong niya. “Dapat may babae kayong officer!”

“Walang babae ngayon,” sagot ni Garbo. “At hindi ka na pwede lumingon-lingon. Pasalamat ka kulungan lang yan.”

Pagdating nila sa hallway, pinagbuksan siya ng isang malaking gate. Sa loob, may isang malaking selda na puno ng mga lalaking may iba’t ibang istilo—may mga naka-tattoo, may mahabang buhok, may mukhang kabataan, may mukhang hindi pa naliligo ng tatlong araw.

“Diyan,” sabi ni Garbo, sabay tulak sa kanya papasok. “Welcome sa bagong kingdom mo, prinsesa.”

KLAK!

Isinara ang bakal na gate. Naglakad si Garbo palayo, kasabay ang ilang tawa ng ibang pulis.

Sa loob, napatingin si Althea sa mga bilad ng mata na nakatuon sa kanya. Mga lalaking hindi sanay may kasamang babae sa selda.

“Hoy,” sabi ng isa, may tatu sa leeg. “Mukhang may bago tayo ah.”

“Dalagita pa,” singit ng isa. “Anong kaso mo, Miss? Murder o heartbreak?”

Ang iba, tahimik lang, nagmamasid.

Mararamdaman ng sinumang tao ang takot sa ganung sitwasyon. Pero kakaiba si Althea. Oo, nanginginig ang mga daliri niya, pero pinilit niyang huwag ipakita.

Huminga siya nang malalim, tumindig ng diretso, at tumingin sa lahat.

“Hindi ako laruan,” sabi niya mahinahon pero matigas. “Huwag nyong subukan.”

Narinig niya ang mahinang halakhak ng ilan.

“Hala, tikas ah,” komento ng isa. “Pero dito, iba ang mundo, Miss. Dito, walang batas, kami-kami lang.”

Ngumiti si Althea nang mapait.

“Aba, sakto,” tugon niya. “Kasi sa labas, wala ring batas. Pulis pa ang unang lumalabag.”

Nang gabing iyon, sa gitna ng amoy pawis at kalawang, magsisimulang magbago ang dynamics ng isang selda—dahil sa isang dalagitang sumapak ng pulis.

III. Ang Selda: Batas ng Kalsada at Boses ng Dalagita

Sa loob ng selda, walong lalaki lahat. Iba’t ibang kaso, iba’t ibang kwento. Sa unang magdamag, pinili ni Althea na manatiling malapit sa sulok, malayo sa mga nasa gitna.

May isa, matanda na, halos limampu na, payat, nakaupo lang sa gilid, nakapikit. May isa, baguhan, halatang bagong dakip, halatang takot. May tatlo na halatang sanay na—sila ang malalakas ang boses.

“Ano’ng pangalan mo?” tanong ng pinakamatangkad, may tatu ng ahas sa braso. “Ako si Rico. Diyan, si Droga, si Pana, si Tisoy…” Pinakilala niya ang ibang mga nakakulong na para bang tropa lang sa kanto.

“Althea,” sagot niya. “Direct assault daw. Pero actually, self-defense.”

“Self-defense?” tanong ni Droga. “Sa pulis?”

“Pinagmumura nanay ko,” sagot ni Althea. “Pinipisil pisngi ko na parang wala akong karapatan. Sinuntok ko.”

Napatahimik ang ilan. Naging seryoso ang ilang mukha.

“Sinuntok mo pulis?” ulit ni Rico, ngayon ay may halong paggalang. “Sa labas, mahirap gawin yun.”

“Hindi ko inisip,” sagot ni Althea. “Sawa na lang ako.”

May mahinang boses na sumingit.

“Totoo nga,” sabi ng matandang tahimik kanina. “Sa labas, kahit mali na sila, takot pa rin ang mga tao. May naglakas-loob sumuntok, babae pa.”

“Hoy, Lolo, wag ka magpabida,” sabat ni Pana. “Pero aminado, kakaiba ‘tong batang ‘to.”

Umupo si Rico malapit kay Althea, pero hindi masyadong dikit—parang may respeto sa espasyo.

“Alam mo, Althea,” sabi niya. “Dito sa loob, iba ang takbo. Pero may unwritten rules din. Lahat tayo, may pinanggalingan. May ilang tunay na salbahe, may ilang nadamay, may ilang biktima ng sistema. Pero isa lang universal truth dito: kung marunong kang manindigan, rerespetuhin ka.”

“Kung hindi…” singit ni Droga, “ikaw ang gagawing laruan.”

Tinitigan siya ni Althea.

“E ‘di wag kayong magkamali,” sagot niya diretso. “Hindi ako madaling laruin.”

Tumawa si Tisoy.

“Ang astig mo, Miss,” sabi niya. “Parang pinaglihi sa bato.”

Habang lumalalim ang gabi, unti-unting nagkwentuhan ang mga nasa selda. Nakinig lang si Althea, pinipili ang mga dapat niyang paniwalaan at hindi.

“Ako,” sabi ni Rico, “nahuli dahil sa robbery. Oo, ginawa ko. Pero alam mo kung bakit? Sa lugar namin, may pulis na ganyan din. Pinatay niya yung kapatid ko, tapos pinalabas na nanlaban. Walang hustisya. Nagloko utak ko. Delikado nga ako, pero kung fair lang sana ang lahat…”

Hindi na niya tinuloy. Malinaw na.

Si Droga, sabi niya, nadamay lang sa asset-buy-bust na hindi niya naiintindihan. Si Pana, tatlong beses nang nakulong, sanay na sa ikot ng loob at labas. Si Tisoy, sabi raw, “homicide sa inuman.”

At yung matanda? Tahimik pa rin.

“Lolo, ikaw?” tanong ni Althea. “Bakit ka nandito?”

Dumilat ang matanda, tumingin sa kanya.

“Ako? Pinatay daw ang tiwala sa sistema,” sagot niya, may ngiting mapait. “Dating barangay kagawad. Kumampi sa tamang kandidato. Ngayon, ako ang inaresto sa kasong planted shabu.”

Napailing si Althea.

“Lahat tayo may kwento,” sabi ng matanda. “Pero ngayong nandito ka, iba ang kwento mo. Babae, bata, first-time. Ang tipikal na kwento niyan, ginagawang biktima sa loob. Pero sa unang gabi pa lang, iba na ang nakita namin.”

“Anong nakita ninyo?” tanong ni Althea.

“May pumalag,” sagot ni Rico. “Sinapak ang pulis. Pinakita na hindi lang sila ang pwedeng matapang.”

Mula sa sulok, may marahang pumalakpak—isang payat na lalaking mula sa likod, na kanina pa pala nakikinig.

“You got my respect, batang babae,” sabi nito. “Dito sa loob, ang may tapang at utak, nagiging… reyna.”

“Reyna?” natatawang ulit ni Althea. “Sa kulungan?”

“Bakit hindi?” sagot ni Rico. “Sa labas, minamaliit ka. Dito, kung kaya mong utusan ang mga lalaki na ‘wag lumapit sa’yo, kung kaya mong pigilan ang gulo gamit ang boses mo, kung kaya mong ipagtanggol ang mga mahihina…” Tumigil siya sandali. “Anong tawag natin sa ganun?”

“Boss,” sagot ni Droga.

“Leader,” sabi ni Tisoy.

“Reyna,” dagdag ng matanda.

Hindi umimik si Althea. Pero hinding-hindi niya inasahang sa loob ng selda ng mga lalaki, siya pa ang sasabihan ng ganyan.

IV. Ang Unang Pagsubok: “Subukan Natin Kung Totoo ang Tapang Mo”

Kinabukasan, maagang nagising si Althea sa sigaw sa labas ng selda. May bagong dinala—isang lalaking halos kasing-edad niya, duguan ang ilong, nakaposas, sumisigaw.

“Bitiwan nyo ‘ko! Wala akong kasalanan!” iyak nito. “Hindi ako nagnakaw! Hinuli nyo ‘ko kasi sinita ko kayo!”

Inihagis siya sa harap ng selda nila. Bumukas ang gate, at itinulak siya papasok.

“Dito ka muna, bata,” sabi ng pulis na nagbilad sa kanya. “Baka matuto ka sa kanila kung paano gumalang.” Naroon ulit si Garbo, nakangiti, nagmamasid.

“Sigaw ka pa,” bulong ni Garbo sa bagong dating. “Walang makikinig sa ‘yo.”

Nang umalis na sila, nagsisimangot ang bagong detenido.

“Ano’ng pangalan mo?” tanong ni Rico.

“Jomar,” sagot ng bata. “Delivery rider ako. Sinita ko sila kasi sinisita nila yung tindera na laging pinagbabayad ng ‘parking fee’ kahit wala namang parking. Ako pa hinuli.”

Napatingin si Althea. Parang pamilyar ang kuwento—parang sariling buhay nila.

“Mukhang pareho kayo ng trip ni Ate,” sabi ni Tisoy. “Maka-tindera, maka-mahirap. Gusto ko yan.”

Habang tuloy ang usapan, napansin ni Althea na may dalawang malalaking detenido sa kabilang selda na nakatingin sa kanya nang parang aso sa karne. Hindi sila kasama sa selda nila, pero malapit lang, may rehas lang na pagitan.

“Uy,” sabi ng isa. “Dun sa loob, may babae ah.”

“Ngayon lang ako nakakita ng babae dito sa loob,” sabi ng isa pa. “Sa presinto ha, hindi sa labas. Baka puwede namang…”

Hindi na tinapos dahil sumabat si Rico nang malakas:

“Hoy!” sigaw niya. “Respeto. Wala kayong titingnan dito.”

Tumawa ang nasa kabila.

“Ano’ng pake mo?” sigaw nila pabalik. “Babae yan. Dito, pantay-pantay. Lahat pwedeng—”

BAAAM!

Tumayo si Althea, lumapit sa rehas, at buong lakas na sinuntok ang bakal. Umalingawngaw ang tunog sa buong selda. Natigilan ang mga lalaki.

“Isa pang sabi mong bastos,” madiin niyang sabi, “sisiguraduhin kong ako ang huling babaeng makikita mong hindi mo magagalaw. Gusto mo subukan?”

Akala ng iba, pagpapakitang-gilas lang iyon. Pero may halong pwersa ang boses, may titig na hindi sanay umatras.

“Hoy, bata,” balik ng isa, medyo humina na ang yabang. “Joke lang…”

“Hindi ako marunong sa joke na ganyan,” sagot ni Althea. “At kung gusto nyong malaman kung kaya kong sumapak, tanungin ninyo si Garbo.”

Natahimik sila. Nakatingin lang si Rico sa kanya, napapangiti.

“Okay, confirm,” bulong ni Rico sa iba. “Hindi siya basta-basta.”

V. Ang Pagiging “Leader” sa Loob ng Selda

.

Lumipas ang ilang araw, hindi pinalaya agad si Althea. Habang umaandar ang “imbestigasyon” daw sa kanya, pinakakawalan naman ang ibang mas seryosong kaso, basta may “lagay.” Wala siyang pera, wala siyang koneksyon, at may nakaaway pa siyang pulis.

Sa loob ng selda, unti-unti, nagbago ang dynamics.

Kapag may bagong dumarating na detenido, si Rico ang unang nag-iintroduce sa kanya — pero lagi nang may kasunod:

“Dito, wala kaming kinakatakutan. Lalo na ‘to,” sabay turo kay Althea, “sinapak pulis yan sa labas.”

“Sa totoo lang,” dagdag ni Tisoy, “kung may away dito, siya ang pinaka-ayaw kong makatapat. Hindi dahil sa lakas lang, kundi sa dila.”

Naging parang mediator si Althea. Kapag may nagbabangayan sa loob, hindi lang puro sigaw ang dala niya — kundi punto.

Isang hapon, nag-away si Droga at si Jomar dahil sa maliit na bagay—isang tinapay.

“Akin yan, ako unang kumuha!” sigaw ni Droga.

“Hindi, kasi binigay sa akin ni kuya guard yan!” balik ni Jomar.

“Huwag kayong maingay!” sigaw naman ni Pana. “Gutom lang yan lahat.”

Nagkakagulo na sana, pero sumigaw si Althea:

“TAMA NA!”

Tumigil ang lahat. Pati ang mga nasa kabilang selda, napatingin.

“Alam nyo kung bakit tayo madaling paglaruan ng mga pulis?” malakas niyang sabi. “Kasi tayo-tayo ang nag-aaway sa mumo. May ibang kumakain ng lechon sa taas dahil busy tayong mag-agawan sa tinapay dito sa baba.”

Tahimik.

“Halika,” sabi niya, kinuha ang tinapay sa dalawa, hinati ito ng pantay. “Ayan o. Tig-kalahati kayo. Gutom ang problema, hindi kayong dalawa. Kung gusto ninyong may mas maraming tinapay, tumulong kayong magkaron ng dijo sa labas, hindi rito mag-unahan.”

Napatahimik si Droga at Jomar. Dahan-dahan, tumango sila.

“Pasensiya na,” sabi ni Droga. “Mainit lang ulo.”

“Pasensya na rin,” sagot ni Jomar.

Sa sulok, nakaupo ang matanda, nakangiti.

“Tignan mo nga naman,” bulong niya kay Rico. “Sa loob ng selda, may batang inuuna ang hustisya kaysa sa sarili niyang galit. Hindi ko alam kung reyna ba o hukom.”

“Pareho,” sagot ni Rico. “Reyna at hukom.”

Dumating ang araw na pati ang ibang selda, pag may natitirang pagkain na galing sa mga bisita, dumadaan muna ang tingin kay Althea.

“Miss, paano balahatiin?” tanong ng isang detenido.

“Bilangan mo kayo,” sagot niya. “Pantay-pantay. Walang ‘pinaka-macho, pinaka-may tattoo, pinaka-matagal’ na mas lamang.”

Naging parang centro siya ng balanse. Hindi dahil pinili niya — kundi dahil kusang-loob na ginawa siyang sentro ng mga taong sanay sa gulo pero biglang nakakita ng boses na malinaw, matapang, at hindi madaling bilhin.

VI. Ang Balitang Lumabas sa Presinto

Akala ni Garbo, tapos na ang laban. Nasa selda na si Althea, pinaglalabanan ng mga preso kung paano siya tititigan. Pero hindi niya alam, sa labas, may isa pang taong hindi papayag na manahimik—si Aling Lorna, ang nanay ni Althea.

Sa tulong ng kapitbahay na may litrato ng pangyayari sa palengke, pumunta si Aling Lorna sa isang radio station na tumatanggap ng sumbong. Ipinakita niya ang pasa sa braso, ipinakita ang picture ng anak niyang hinahatak ng mga pulis.

“Hindi siya kriminal,” umiiyak niyang sabi sa harap ng mic. “Anak ko siya. Depensado lang niya ako. Ngayon, hindi ko alam kung saan nila dinala. Ayaw ipaalam sa akin sa presinto!”

“Saang presinto ho ito nangyari?” tanong ng radio host.

Pinangalanan niya ang lugar, ang oras, pati ang apelyido ni Garbo. Siguro’y inaasahan niyang walang mangyayari, pero may isang listening lawyer na agad nag-message sa station: “Ready to help pro-bono.”

Sa loob ng presinto, walang kamalay-malay si Garbo na habang pakiramdam niya ay siya ang hari, nagsisimula nang gumalaw ang labas.

Isang araw, habang nagpapahinga siya sa desk, dumating ang isang SUV sa labas ng presinto. Bumaba ang isang abogado, may dalang folder at may kasamang media.

“Magandang araw,” sabi ng abogado sa desk officer. “Ako si Atty. Javier. Nandito ako para bisitahin ang isang detainee: si Althea Marasigan. At gusto kong makita kung bakit siya nasa selda ng mga lalaki.”

Nabuhusan ng malamig na tubig ang presinto. Mabilis na tinawag ang hepe, mabilis na tinago ang ilang papel, mabilis na naghanap ng palusot.

Sa loob ng selda, abala si Althea sa paghahati ng libreng pancit na pinadala ng pamilya ni Jomar. Biglang may guard na sumigaw:

“Marasigan! May abogado ka!”

Nagkatinginan ang lahat.

“Wow, may abogado!” sabi ni Droga. “VIP!”

“Lumabas ka na, Miss,” sabi ni Rico, nakangiting may halong lungkot. “Baka dito mo na kami huling makita.”

Tumayo si Althea, kinabahan. “Promise, hindi,” sabi niya. “Hindi dito matatapos kwento ninyo.”

Bago siya lumabas, naglakad siya papunta sa may rehas sa harap ng katabing selda—doon sa dalawang lalaking kanina’y bastos kung magsalita.

“Tandaan ninyo,” sabi niya. “May mga babaeng hindi nyo kayang itumba. Hindi dahil malakas sila, kundi dahil mahal sila ng tao sa labas na hindi papayag na manatili sila sa loob habang kayo nandito pa rin.”

Walang nakasagot.

VII. Ang Pagtutuos: Sa Harap ng Hepe, Abogado, at Abusadong Pulis

Sa harap ng opisina ng hepe ng presinto, naroon si Althea, si Atty. Javier, si Hepe, at si Garbo—na pilit itinatago ang galit.

“Batay sa reklamo ng nanay ni Ms. Marasigan,” panimula ni Atty. Javier, “hinuli siya nang walang maayos na paliwanag, wala man lang female officer, at higit sa lahat, illegally inilagay sa selda ng mga lalaki. Gusto naming malaman kung bakit.”

“Atty., huwag naman tayong mag-judge agad,” sabat ni Hepe, pinapawisan. “May proseso kami.”

Sumabat si Garbo, hindi na nakatiis.

“Sir, wala akong ginawang mali,” depensa niya. “Sinuntok niya ako! Direct assault yan. Emotionally unstable, delikado. Wala nang space sa women’s cell, kaya—”

“Pakita nyo po ang log ng occupancy ng women’s cell,” putol ni Atty. Javier. “Ngayon na.”

Nagpalitan ng tingin ang mga pulis. Inilabas ang logbook. Nakita ng abogado: may tatlong laman lang ang women’s cell, kayang-kaya pang dagdagan.

“Bakit po sinabing puno?” tanong niya.

“Siguro nagkamali lang ng—” simula ni Hepe.

“Pangalawa,” sunod ng abogado, “saan ang dokumento na nagsasabing nalagay siya sa male detention area as exception, with proper justification and approval? Wala ba?”

Tahimik.

Tumingin si Atty. Javier kay Althea.

“Ano ang ginawa sa’yo sa loob?” mahinahon niyang tanong.

“Wala naman pong pisikal,” sagot ni Althea. “Pero nilagay po ako roon para takutin. Para ipahiya. Para iparinig sa akin na wala akong kakampi.”

Napangiwi ang abogado.

“Ngayon,” sabi niya kay Garbo, “totoo bang sinabihan mong ‘hindi ka na kailangan’ ang bata at intentionally mong inilagay sa selda ng mga lalaki ‘para matuto’?”

“Objection—este, ano—hindi yun verbatim!” sabat ni Garbo. “Pinipilipit nyo salita ko!”

“Pero inamin mong sinuntok ka niya?” tanong ni Atty.

“Oo!” sagot ni Garbo. “Kita mo, oh?” sabay turo sa picture sa file — may luma pa ring larawan ng sugat niya.

“Pero bakit siya sumuntok?” balik ni Atty. “Nagpakita ka ba ng harassment? Pinisil mo ba pisngi niya? Binastos mo ba nanay niya?”

Nag-iba ang kulay ng mukha ni Garbo.

“Wala akong ginawang bastos!” sigaw niya.

Mula sa pinto, may kumatok.

“Pasok,” utos ni Hepe.

Pumasok ang isang babaeng reporter na may hawak na cellphone, kasama si Aling Lorna, ang kapitbahay na may video ng pangyayari sa palengke.

“Pasensya na ho, Hepe,” sabi ng reporter. “Pero naipasa na sa amin ang video na ito. Naka-live na sa social media. May right naman ho kaming mag-cover, public concern ito.”

Pinatugtog nila ang video: malinaw ang mga salita, malinaw ang tono, malinaw ang kainitan.

“Alam mo, iha… ang ganda mo pa naman. Sayang kung—”

Sunod ang tunog ng kamao ni Althea sa mukha ni Garbo.

Tumahimik ang opisina. Kita ang pagkailang ni Hepe, ang panlalaki ng mata ng abogado, at ang pagiging pula ng mukha ni Garbo.

“Gusto nyo pa ho bang ipagpilitan na wala kayong ginawang masama sa bata?” malamig na tanong ni Atty. Javier.

VIII. Ang Pagbaliktad ng Laro

Kinailangan na nilang harapin ang katotohanan: lumabas na sa publiko ang istorya. Hindi na ito simpleng internal issue. May abogado na, may media na, may video na. At higit sa lahat, may dalagitang hindi nagbago ang testimonya sa kabila ng lahat.

“Base sa nakikita natin,” sabi ni Hepe, pilit nag-aayos ng imahe, “may lapses in procedure. Iiimbestigahan si SPO2 Garbo. Sa ngayon, i-o-off duty muna natin siya. At si Ms. Marasigan… maaari na siyang makauwi. Free to go na siya.”

“Hindi pa ho tapos,” sagot ni Atty. Javier. “May kaso pa itong abusadong pulis. At posible pa kaming magsampa ng administrative at criminal complaint.”

“Mag-uusap tayo,” sabi ni Hepe. “Dadaan tayo sa tamang… proseso.”

Lumapit si Atty. Javier kay Althea.

“Pwede ka nang lumabas,” mahinahon niyang sabi. “Pero gusto mo bang ituloy ang laban?”

Tumingin si Althea kay Garbo. Sa loob-loob niya, alam niyang kung palalampasin niya ito, may susunod pang babastusin, tatakutin, at ilalagay sa peligro.

“Opo,” tugon niya. “Hindi lang para sa’kin. Para sa lahat ng nanay sa palengke, para sa lahat ng tulad kong dinadala sa presinto nang ganun-ganun lang.”

Tumango ang abogado.

“Magandang simula yan para sa isang future na abogado,” sabi niya.

Nagulat si Althea.

“Paano nyo—?”

“Nabanggit ng nanay mo,” sagot niya. “Gusto mong maging lawyer. Baka after all this, mas mas lumakas ang dahilan mo.”

IX. Ang Pagbalik sa Selda — Bilang Reyna

Bago tuluyang lumabas ng presinto, humiling si Althea.

“Pwede po ba,” tanong niya kay Hepe, “bumisita muna sa mga kasama ko sa selda?”

Nagulat ang lahat. “Sigurado ka?” tanong ni Atty. Javier.

“Opo,” sagot niya. “Kailangan ko lang may sabihin.”

Pinayagan siya, may kasamang guard.

Pagpasok niya sa hallway ng selda, nagsigawan ang ilang detenido.

“Uy, ayan na si Miss!” sigaw ni Droga.

“Baka hatid-sundo na ng abogado!” biro ni Tisoy.

Si Rico, ngumiti lang, pero halata ang lungkot sa mata.

“Babalik ka ba?” tanong ni Jomar, halatang naging attached na rin sa kanya.

Lumapit si Althea sa rehas.

“Hindi na,” sagot niya. “Pero hindi ibig sabihin nito na tapos na tayo.”

Hinawakan niya ang rehas, marahang tumawa.

“Dito ako naging reyna,” sabi niya. “Hindi dahil pinili ko, kundi dahil pinagkatiwalaan ninyo ako. Pero sa totoo lang… kayo ang mga hari at reyna ng kwento ninyo. Huwag kayong papayag na ang tingin ninyo sa sarili, yung tingin sa inyo ng papel at kaso lang.”

“Ang lalim nun, Miss,” sabi ni Tisoy. “Pero gets ko.”

Tumingin si Althea kay Rico.

“Rico,” sabi niya, “ikaw ang strong dito. Ikaw ang marunong magpigil ng away kahit mainit ulo mo. Ituloy mo yun. Kung may bagong dumarating, turuan mo na hindi agad pumatol. Hindi porke galit ka sa pulis, lahat ng tao kaaway mo na.”

Tumango si Rico.

“Susubukan ko,” sagot niya. “Mas mabigat utos mo kaysa utos ng iba, Miss.”

Lumapit siya sa matanda.

“Lolo,” sabi niya, “paglabas ninyo, huwag nyong kalimutan na kahit niloko kayo ng sistema, hindi ibig sabihing wala nang matinong tao. May abogado pa ring tutulong. May boses pa rin kayong pwedeng gamitin.”

Tumulo ang luha ng matanda.

“Pag nakita kitang abogado na balang araw,” sabi niya, “ipagmamalaki kita. Sasabihin ko, ‘Nakulong yan kasama ko! Pero hindi yan nabasag.’”

Ngumiti si Althea, kahit naiiyak na rin.

“Droga, Pana, Tisoy, Jomar…” pinuntahan niya isa-isa. “Kaya ninyo yan. Hindi kayong basura. Hindi kayo eksena lang sa dulo ng pelikula. Tao kayo. May mga taong maniniwala sa inyo.”

Pag-alis niya, sumigaw si Droga:

“Hoy, bago ka umalis—SINO KA SA LABAS?”

Napalingon si Althea, ngumiti.

“Sa labas?” sabi niya. “Sa ngayon, simpleng anak ng tindera. Pero sa loob…” Tumingin siya sa paligid. “Sa loob, kahit isang linggo lang, pinakita ninyo sa akin na pwedeng maging reyna ang dalagitang minamaliit ng pulis.”

Sumigaw si Tisoy, parang cheer sa loob:

“MABUHAY ANG REYNA!”

“Mabuhay!” sabay-sabay na sigaw ng iba.

Umalingawngaw iyon sa hallway ng presinto. Narinig ng mga pulis, narinig ng hepe, narinig ni Garbo—na ngayo’y nakayuko sa gilid, aminadong hindi na siya ang may hawak ng lahat.

X. Paglabas sa Presinto, Pagtapak sa Panibagong Daan

Sa labas, sinalubong siya ng nanay niya, ni Atty. Javier, at ng iilang media. May mga tanong, may mga camera, may mga mikropono. Pero sa gitna ng ingay, si Althea, marahang humawak sa kamay ng nanay niya.

“Ma,” sabi niya, “sorry ha. Natakot ka siguro.”

Umiling si Aling Lorna, niyakap siya nang mahigpit.

“Anak,” hikbi niya, “proud ako sa’yo. Natakot ako, oo. Pero kung hindi ka pumalag, baka habang buhay na tayong ginaganito.”

Sa interviews, hindi siya nagpasikat. Diretso lang.

“Bakit mo sinuntok ang pulis?” tanong ng reporter.

“Dahil sobra na,” sagot niya. “Dahil hindi dapat kinakalkal ang dangal ng nanay ko sa harap ko. Hindi ko sinasabing dapat laging ganoon ang gawin. Pero sa oras na iyon… yun ang totoo kong reaksyon. At ngayon, lalaban ako sa tamang paraan. Sa kaso, sa korte, sa batas.”

“Hindi ka ba natakot nang ilagay ka sa selda ng mga lalaki?” tanong ng isa.

“Totoo, natakot ako,” sagot ni Althea. “Pero mas natakot ako sa ideya na mananahimik na lang ako. At may nahanap akong mga tao sa loob na pinatunayan sa akin na kahit kriminal ka sa papel, pwede ka pa ring maging tao sa loob.”

Natahimik ang mga taga-media saglit. May bigat ang mga salita niya—hindi dramatiko, pero totoo.

XI. Taon Pagkalipas: Ang Dalagitang Naging Abogada

Lumipas ang ilang taon.

Sa isang courtroom, puno ng tao. May kasong dinidinig: isang reklamo laban sa ilang pulis na nagtanim daw ng ebidensya at nang-harass ng mga tindera sa palengke. Sa harap, nakatayo ang isang batang abogada, naka-itim na blazer, may ID na nakasabit.

“Good morning, Your Honor,” panimula niya. “I am Atty. Althea Marasigan, counsel for the complainants.”

Sa likod, nakaupo si Aling Lorna, matanda na pero proud, hawak ang rosaryo. Sa mas likod pa, naroon ang ilang pamilyar na mukha: si Jomar, ngayo’y delivery supervisor na; si Rico, naka-polo at mukhang malinis, nasa halfway house program; si Droga, naka-rehab at pumapasok sa tech-voc; si Lolo barangay kagawad, ngayo’y mas tuwid ang tingin.

At sa isang sulok, tahimik na nanonood, may isang lalaking naka-civilian clothes, tahimik, nakayuko—dating SPO2 Garbo, ngayon ay may kasong kinahaharap.

Habang nagpapresinta ng ebidensya si Atty. Althea, ramdam ang pondong galit, pero mas nangingibabaw ang linaw ng isip at tapang ng paninindigan. Hindi na kamao ang gamit niya ngayon—kundi salita, batas, at katotohanan.

Sa pagtawag sa witness, sinabi niya:

“We now call to the stand Rico Dizon, former detainee, now reformed worker, who witnessed the abuses inside the precinct…”

Tumayo si Rico, kinabahan, pero nang makita si Althea, tumango siya.

Sa huling bahagi ng hearing, bago sila lumabas, lumapit si Jomar kay Althea.

“Ate—este, Atty. Althea,” sabi niya, “minsan naiisip ko pa rin yung araw na pinasok ka nila sa selda namin. Akala ko kawawa ka. Pero sa totoo lang… ikaw ang nagpalakas sa amin.”

Ngumiti si Althea.

“Alam mo ba,” sagot niya, “minsan naiisip ko rin yun. Akala nila tinapon nila ako sa impiyerno. Hindi nila alam, doon ko nakita kung bakit worth it lumaban. Doon ko naramdaman na kahit sa pinakamadilim na lugar, pwedeng may reyna—hindi dahil sa power, kundi dahil sa prinsipyo.”

Naglakad siya palabas ng korte, nakataas ang ulo, kasama ang mga taong minsan ay nakasama niya sa loob ng selda. Ngayon, sila’y nakakalakad sa araw, may panibagong pag-asa.

At sa bawat hakbang niya, parang bumabalik sa isip niya ang sigaw ng mga kasama sa selda noon:

“MABUHAY ANG REYNA!”

Oo, minsan inapi siya, inalipusta, ipinahiya, at ikinulong sa selda ng lalaki. Pero doon mismo, natuklasan niya ang boses niya, ang tapang niya, at ang dahilan kung bakit kailangang magpatuloy.

At ngayon, sa labas ng selda, sa loob ng korte, sa harap ng batas—

siya pa rin ang reyna. Hindi ng kulungan, kundi ng sariling buhay at prinsipyo, at ng hustisyang ipinaglaban niya hindi lang para sa sarili, kundi para sa lahat ng tinuruan niyang huwag na muling magpaapak.