Si Manny Pacquiao ay DUMALO sa KASAL ng ANAK ng KANYANG TAGALINIS… at pinaiyak niya ang lahat.

“Bisita sa Altar”

I. Ang Kasalang Hindi Inakalang Mangyayari

Sa loob ng isang marangyang bulwagan sa isang five-star hotel sa Maynila, punô ng liwanag ang bawat sulok. Chandeliers na kumikislap, mga bulaklak na puti at ginto, at mga taong nakabihis nang pormal—barong, gown, at mga mamahaling sapatos.

Sa gitna ng lahat, nakatayo si Lia, nakasuot ng puting bestida, kamay na mahigpit ang hawak sa bouquet. Sa tabi niya, nakatayo ang nobyo niyang si Ramon, naka-itim na suit at tie, kabado ngunit masayang-masaya.

Ngunit kung tutuusin, ang pinakakakaiba sa gabing iyon ay hindi ang bonggang venue, hindi ang pagkain, at hindi rin ang dami ng bisita. Ang pinakakakaiba ay ang istorya kung paano umabot sa altar ang anak ng isang tagalinis ng gym—at kung paanong sa mismong kasal, darating ang isang tao na babago sa gabing iyon.

II. Si Mang Ben at ang Gym na Parang Mundo Niya

Si Ben Santos ay isang lalaking nasa late fifties na, payat, medyo kuba na dahil sa taon ng pagyuko at pagwawalis. Sa loob ng mahigit labinlimang taon, siya ang tagalinis sa isang maliit na boxing gym sa General Santos City.

Sa gym na iyon nagsimula ang lahat.

Doon siya unang nagtrabaho bilang janitor, nagwawalis ng pawis, dugo, at luha ng mga boksingerong nangangarap maging katulad ng idolo nilang si Manny Pacquiao.

Madalas siyang kasama ng mga baguhang boksingero—nagpapayo minsan, nagbibiro, nag-aabot ng tubig. Pero kahit gano’n, hindi niya nakakalimutang taga-linis lang siya. Tahimik, masipag, hindi reklamo.

Ang hindi alam ng marami: may isang anak siyang babae, si Lia, na pinag-aaral niya sa Maynila. Siya ang dahilan kung bakit kahit masakit na ang likod ni Mang Ben ay pumapasok pa rin araw-araw.

III. Ang Muntik Nang Makanselang Pangarap

Si Lia ay lumaki sa simpleng bahay sa GenSan, pero may malaking pangarap. Gusto niyang maging guro, gusto niyang makatulong sa mga batang walang kakayahang mag-aral. Madalas niyang sabihin:

“’Tay, balang araw, ako naman ang tutulong sa inyo. Hindi habang buhay tayo ganito.”

Nakangiti lang si Mang Ben sa tuwing maririnig iyon, pero alam niyang malaking hamon ang matrikula, pamasahe, at lahat ng gastos sa Maynila.

Isang gabi, habang naglilinis siya ng ring, biglang sumakit ang dibdib niya. Napaupo siya sa isang gilid. Buti na lang at may nakapansin na isa sa mga trainer at agad siyang dinala sa clinic.

“Ben,” sabi ng doktor kinabukasan, “kailangan mong mag-ingat. Hindi ka na bata. Kung mapipilitan ka pang mag-overtime palagi, baka lumala ang kondisyon.”

Pero paano? Paano siya titigil kung umaasa sa kanya si Lia?

Nang malaman ni Lia ang nangyari, umuwi siya mula Maynila.

“’Tay,” umiiyak niyang sabi, “puwede naman akong magstop muna sa pag-aaral. Maghahanap ako ng trabaho. Hindi po kailangan kayo ang mahirapan.”

Umiling si Mang Ben. “Anak, hindi kita pinagtatrabaho para maging tulad ko. Ang gusto ko, ikaw ang lumabas sa mundong ‘to. Kung titigil ka, para na rin akong sumuko.”

Napayakap si Lia sa kanya. “Pero ‘Tay… paano po ang gamot? Paano ‘yung panggastos natin?”

“Bahala na si Lord,” sagot ni Mang Ben. “Basta mangangarap tayo, ‘wag lang susuko.”

Sa mismong gabing iyon, may isang taong nakarinig ng usapan nila.

IV. Ang Bantog na Boksingerong Tahimik Lang na Nakikinig

Si Manny Pacquiao, world champion, ay madalas bumisita sa gym na iyon kapag wala siya sa training camp abroad. Dito siya unang natuto, dito niya unang natikman ang sakit at saya ng boksing.

Kaya hindi sorpresa na nung gabing iyon, habang nag-iinspeksyon siya ng lugar, napadaan siya sa locker room kung saan naroon si Mang Ben at Lia.

Narinig niya ang bahagi ng kanilang pag-uusap—ang pagmamakaawa ni Lia na siya na lang ang magtrabaho, at ang matigas pero may halong pagmamahal na pagtanggi ni Mang Ben.

Hindi agad nagpakita si Manny. Tahimik siya sa gilid, parang aninong nakikinig.

Kinabukasan, maaga siyang pumasok sa gym. Nakita niya si Mang Ben na nagwawalis, halatang pagod pero pilit pa rin ang ngiti.

“Ben,” tawag ni Manny.

Nagulat si Mang Ben, agad nagtanggal ng sumbrero at halos yumuko. “Sir Manny! Pasensya na po, hindi ko namalayang nandito na kayo. Lilinisin ko lang po ‘tong—”

“Umupo ka muna saglit,” putol ni Manny. “May pag-uusapan tayo.”

V. Ang Alok na Hindi Masakyan

Sa isang simpleng plastic na upuan sa gilid ng ring, magkatabing naupo si Manny at Mang Ben.

“Ano ba ang balak ng anak mo?” tanong ni Manny.

“Ah, si Lia po? Nasa Maynila, nag-aaral ng Education. Pero mukhang… hindi na po kakayanin ‘yung gastos. Baka po mag-stop muna siya,” sagot ni Mang Ben, pilit na kalmado, pero bakas ang lungkot.

“Gusto niya bang ituloy?” tanong ni Manny.

“Oo naman po. Bata pa, maraming pangarap. Ako lang po ang problema,” natatawang may pait si Mang Ben. “Kung kaya ko lang pong magtrabaho nang dalawang katawan, ginawa ko na.”

Tahimik lang si Manny sandali, saka siya ngumiti.

“Ben,” wika niya, “ako na ang bahala sa tuition at kailangan niya sa pag-aaral. Hanggang grumadweyt siya.”

Nanlaki ang mata ni Mang Ben. “H-ha? Sir Manny, ‘wag po. Sobra na po ‘yon. Trabaho ko lang po ‘to, hindi po ako—”

“Hindi ito tungkol sa trabaho mo,” sagot ni Manny. “Matagal na kitang nakikitang masipag, maayos, tapat. Hindi ka nangunguha ng hindi sa’yo, hindi ka nagrereklamo kahit mahirap. Kung may anak na tulad ni Lia na may pangarap, karapat-dapat na matulungan.”

Umiling si Mang Ben, nangingilid ang luha. “Pero Sir… hindi po ako sanay na may utang na loob na ganito kalaki.”

Ngumiti si Manny. “Hindi mo ‘utang ‘to sa ‘kin. Iregalo mo na lang sa ‘kin ‘yung pagkakataong tumulong.”

Sa puntong iyon, hindi na napigilan ni Mang Ben ang mapaiyak. Sa buong buhay niya, hindi niya inakalang ang isang boksingerong kilala sa buong mundo ang mag-aalok ng ganoong klaseng tulong sa anak niya.

VI. Pag-angat ni Lia

Mula noon, tuloy-tuloy ang pag-aaral ni Lia sa Maynila. Hindi niya alam ang buong detalye—ang alam lang niya, may “sponsor” na tumutulong sa kanya. Hindi agad sinabi sa kanya ni Mang Ben kung sino.

“Ano raw pangalan, ‘Tay?” tanong niya minsan.

“Wala,” sagot ni Mang Ben. “Ang sabi niya, huwag na nating isipin. Basta ang gusto lang niya, mag-aral ka nang mabuti at makatapos.”

Doble kayod si Lia sa pag-aaral. Scholar na nga siya, pero ayaw niyang abusuhin ang kabutihang loob ng taong tumutulong.

Top 5 siya sa klase.
Madalas siyang volunteer sa outreach programs.
Nagtuturo siya ng libreng tutorial sa mga batang kapitbahay.

Isang gabi, tumawag siya kay Mang Ben. “’Tay, gragraduate na po ako sa susunod na taon! Dean’s Lister! Hindi ko po ‘to kakayanin kung hindi dahil sa inyo.”

Napangiti si Mang Ben sa kabilang linya. “Hindi dahil sa ‘kin ‘yan, anak. Dahil ‘yan sa sipag mo. Ako, tagalinis lang. Ikaw, tagapagturo na.”

Hindi na rin nagtagal, nagkaroon ng trabaho si Lia bilang teacher sa isang pribadong paaralan. Doon niya nakilala si Ramon—isang co-teacher na simple, mabait, at galing din sa pamilyang hindi mayaman.

Unti-unti nilang nabuo ang relasyon, hanggang sa isang araw, nag-propose si Ramon sa kanya sa harap ng mga estudyante nilang sumisigaw ng “Yes, Ma’am Lia, say YES!”

At iyon ang naging simula ng planong kasal.

VII. Isang Imbitasyon para sa Isang Taong Hindi Inaasahan

Habang nag-aasikaso ng kasal, si Lia at Ramon ay halos mabaliw na sa dami ng mga detalye:

Venue;
Gown;
Kwarto sa hotel;
Listahan ng mga bisita.

“Lia,” sabi ni Ramon isang gabi habang naglilista sila, “may gusto pa ba kayong isama ng tatay mo? Mga kamag-anak, kaklase, kaibigan sa probinsya?”

“Meron,” sagot ni Lia, napatingin sa malayo. “Pero hindi ko alam kung… paano.”

“Bakit?” tanong ni Ramon.

“‘Tay, sino po ba talaga ‘yung tumulong sa tuition ko?” tanong ni Lia nang kausapin niya si Mang Ben kinabukasan. “Gusto ko po sana siyang imbitahin sa kasal. Hindi magiging posible ‘to kung wala siya.”

Matagal na pinigilan ni Mang Ben na sabihin ang totoo. Natatakot siyang baka isipin ni Lia na may dapat siyang gawing kapalit. Pero alam niyang hindi tama na manatiling lihim iyon habang buhay.

Isang gabi, habang sabay silang kumakain ng pansit sa maliit nilang kusina, huminga siya nang malalim.

“Anak,” mahina niyang sabi, “panahon na siguro para malaman mo… Si Senator Manny Pacquiao ang nagpaaral sa’yo.”

Napatigil si Lia, kumubli ang tinidor sa ere.

“Po?”

“Si Manny,” ulit ni Mang Ben. “’Yung sa gym. Matagal na niya akong tinutulungan. Pinangako niya sa aking pag-aaralin ka hanggang matapos.”

Naluluha si Lia. “Kaya pala… kaya pala kahit anong mangyari, hindi kayo tumigil sa pagtrabaho sa gym na ‘yun. ‘Tay… bakit hindi n’yo sinabi agad?”

“Natakot akong isipin mo na kailangan mo siyang suklian, na parang may utang ka na hindi mabayaran,” sagot ni Mang Ben. “Ang sabi niya, regalo lang. Walang kapalit.”

Tahimik si Lia sandali. “Pero gusto kong magpasalamat sa kanya. Hindi dahil may utang ako, kundi dahil taos-puso akong nagpapasalamat.”

Ngumiti si Mang Ben. “Hindi ko alam kung darating siya. Busy ‘yung buhay nun. Pero kung gusto mong imbitahin…”

Kinuha ni Lia ang isang wedding invitation, maayos na isinulat ang pangalan:

Para kay: Senator Emmanuel “Manny” Pacquiao

VIII. Ang Pagdadala ng Imbitasyon

Kinabukasan, maaga silang bumiyahe papuntang GenSan. May event si Manny sa gym—pagbibigay ng libreng training sa mga kabataan. Doon nila balak iabot ang imbitasyon.

Nang dumating sila, punô ng tao ang gym. May mga batang umiidolo, may photographers, may media. Hirap silang makalapit, kaya naghintay sila hanggang matapos ang programa.

Pagkatapos ng event, habang papalabas na si Manny, nakita niya si Mang Ben na nakatayo sa may gilid, kasama si Lia.

“Ben!” tawag niya, agad lumapit. “Kamusta na?”

“Maayos naman po, Sir Manny,” sagot ni Mang Ben, bow agad. “Ito nga po pala si Lia… ‘yung anak ko na pinag-aral n’yo.”

Ngumiti si Manny at inabot ang kamay ni Lia. “Ah, ikaw pala si Lia. Ang laki mo na. Graduate ka na?”

“Opo, Senator,” sagot ni Lia, nanginginig. “Teacher na po ako ngayon. Hindi ko po alam kung paano magpapasalamat.”

“Hindi mo kailangang magpasalamat,” sagot ni Manny. “Masaya akong narating mo ‘yan. Pagbutihan mo lang.”

Nanlaki ang mata ni Lia. Sa mukha niya, halata ang halo ng hiya, tuwa, at paghanga.

“Senator,” sabi niya, inabot ang isang puting envelope, “mag-aasawa na po ako. Gusto ko po sanang imbitahin kayong dumalo. Kahit sandali lang po. Kung hindi po kaya ng schedule n’yo, ayos lang… Gusto ko lang pong malaman n’yo na isa kayo sa dahilan kung bakit ako narating sa araw na ‘yun.”

Kinuha ni Manny ang imbitasyon, tinitigan ang pangalan niya sa labas ng sobre.

“Kailan ang kasal?” tanong niya.

Binanggit ni Lia ang petsa at venue. Tumango si Manny. “Tingnan ko ang schedule. Hindi ako nangakong makakarating… pero sisikapin ko.”

Sapat na ‘yon para kay Lia. Uuwi na sana sila nang biglang magsalita si Manny.

“Lia,” tawag niya. “Kung sakaling hindi ako makarating… alalahanin mong hindi sa kawalan ng pagpapahalaga ‘yon. Pero kung papalarin…”

Ngumiti siya, ‘yung ngiting parang may tinatagong sorpresa. “Basta, maghanda ka.”

IX. Ang Araw ng Kasal

Dumating ang araw. Sa grand ballroom ng hotel sa Maynila, isa-isang dumarating ang mga bisita.

Pamilya ni Ramon, medyo kabado dahil first time sa ganitong klaseng venue.
Mga kasamahan ni Lia sa school, masaya at maingay.
Ilang dating kapitbahay sa GenSan, naka-best foot forward.

Si Mang Ben, naka-barong na bago, medyo hindi komportable pero kita ang saya sa mukha. Siya ang maghahatid kay Lia sa altar.

“Anak, ready ka na ba?” tanong niya bago sila lumabas ng bridal suite.

“Kinakabahan po, ‘Tay,” sagot ni Lia, sapo ang dibdib, “pero mas masaya.”

“Huwag mong kalimutan,” sabi ni Mang Ben, “pinagdadasal natin ‘to. Hindi lang ‘to kasal, kundi simula ng bagong buhay. Kaya lakasan mo loob mo.”

Tumunog ang tugtog ng wedding march. Dahan-dahang naglakad si Lia sa aisle, naka-angkla sa braso ng tatay niya. Sa dulo, si Ramon, halos maiyak na sa tuwa.

Pero may isang bakanteng upuan sa unang hilera. Upuang may maliit na karatula: “Reserved”.

Alam ni Lia kung para kanino iyon. Tinanggap niyang baka hindi nga makarating ang bisita nilang iyon. Senator, world icon, sobrang busy. Natural lang.

Sa gitna ng seremonya, habang nagbabasa ang pastor ng mga salita mula sa Biblia at nag-aalay sila ng kandila, biglang may kaunting kaguluhan sa likod.

Pumasok ang ilang security personnel, maingat, mahinahon. May kasunod silang lalaking naka-suit, simpleng-simple lang, pero agad nakilala ng halos lahat:

Si Manny Pacquiao.

X. Ang Pagdating na Nagpatahimik sa Lahat

Nabanggit ng coordinator sa pastor na may espesyal na bisita. Saglit na tumigil ang seremonya. Nagulat si Lia, napatingin sa likod, at halos maluha nang makita kung sino ang papalapit.

Tahimik ang buong bulwagan. Kahit ‘yung mga staff sa kitchen, sumilip.

Si Manny, nakangiti, kumaway nang bahagya sa mga bisita, at mahinahong umupo sa nakalaan na upuan sa harap. Nilapitan siya ni Mang Ben, nanginginig ang kamay.

“Sir Manny…” bulong niya, “ang layo po nito, ang busy n’yo… bakit pa po kayo nag-abala…”

“Ben,” sagot ni Manny, “kung nagawa mong pumasok sa gym araw-araw sa loob ng higit sampung taon para sa pamilya mo, kaya ko ring maglaan ng isang araw para sa pamilya mo ngayon.”

Hindi na nakapagsalita si Mang Ben.

Pinagpatuloy ng pastor ang seremonya, pero iba na ang pakiramdam sa loob ng bulwagan. Para bang naging mas totoo, mas malalim ang bawat salitang sinasabi.

XI. Ang Mensaheng Nagpaiyak sa Lahat

Matapos ang “I do,” exchange of rings, at ang first kiss bilang mag-asawa, dumating ang parteng speeches sa reception.

Una, speech ni Ramon. Sumunod, si Lia. Pagkatapos, tumayo ang best man at maid of honor. Lahat magaganda ang sinabi.

Pero ang pinakahuling magsasalita, ayon sa host, ay isang “espesyal na bisita” na gustong magbahagi ng ilang salita.

“Ladies and gentlemen,” wika ng host, “palakpakan po natin… Senator Manny Pacquiao.”

Tumayo si Manny, medyo nag-aalangan pa nga. Hindi siya komedyanteng host, hindi siya sanay sa ganitong klaseng party speeches. Pero sanay siya sa pagsasalita mula sa puso.

Pagharap niya sa lahat, tahimik ang buong bulwagan.

“Magandang gabi po sa lahat,” panimula niya. “Una sa lahat, pasensya na kung nahuli ako kanina. Galing pa akong ibang probinsya. Pero sabi ko sa sarili ko, kahit mahuli, hindi p’wedeng hindi ako dumalo.”

Napatingin siya kay Lia at Ramon, na nakaupo sa gitna, magkahawak-kamay.

“Si Ben,” turo niya kay Mang Ben na nakatayo sa gilid, “matagal ko nang kasama sa gym. Hindi siya boksingero, hindi siya coach, pero isa siya sa pinakaimportanteng tao doon. Bakit? Kasi sa bawat pawis at dugo na nalalaglag sa sahig, siya ang naglilinis. Sa bawat basyo ng tubig at kalat, siya ang nag-aayos. Sa madaling salita, kung walang tulad ni Ben, hindi magiging maayos ang gym kung saan ako lumaki.”

Nag-umpisa nang mangilid ang luha sa mata ni Mang Ben. Tahimik ang lahat, nakikinig.

“Isang araw,” pagpapatuloy ni Manny, “narinig ko siyang nakikipag-usap sa anak niya. Sinasabi ng anak, willing siyang tumigil sa pag-aaral para hindi na mahirapan ang tatay niya. Sinasabi naman ni Ben na kahit anong mangyari, hindi siya titigil sa pagtatrabaho para maabot ng anak niya ang pangarap.”

Huminga nang malalim si Manny.

“Doon ko na-realize—hindi ako nag-iisa sa kwento ko. May mga Ben din na tahimik lang, pero araw-araw nakikipagsuntukan sa buhay para sa pamilya. Kaya sabi ko, kung mayroon man akong yaman na ibabahagi, dapat napupunta ‘yon sa mga taong gaya nila.”

Tumingin siya kay Lia.

“Lia, anak—pwede ba kitang tawaging anak?” tanong niya.

Tumango si Lia, hindi makapagsalita.

“Anak, proud na proud ako sa’yo. Hindi dahil nag-aaral ka sa tulong ko,” sabi ni Manny, “kundi dahil hindi mo sinayang ‘yon. Ginamit mo ang pagkakataon para maglingkod sa iba bilang guro. Ngayon, pinili mo si Ramon, isang lalaking hindi rin mayaman, pero handang sabayan ka sa hirap at ginhawa.”

Tumingin siya kay Ramon. “Ramon, hindi ka kailangan maging milyonaryo para maging mabuting asawa. Ang kailangan mo lang, puso at pananampalataya. Pero kung sisirain mo ‘yang puso ng asawa mo…”

Nagkatawanan ang lahat. Kahit si Ramon, natawa rin, pero sabay tango na parang nangangakong hindi mangyayari iyon.

“Biro lang,” sabay ngiti ni Manny. “Pero seryoso, alagaan mo si Lia. Hindi siya prinsesa dahil sa saya ng kasal niya ngayon. Prinsesa siya dahil anak siya ng tatay niyang nagpakahirap para sa kanya.”

Sabay tingin kay Mang Ben.

“Ben, maraming salamat sa pagkakataong maging parte ng pamilya n’yo, kahit konti lang. Sa totoo lang, mas marami akong utang sa’yo kaysa sa utang mo sa ‘kin. Kasi ipinaalala mo sa’kin na kahit gaano kataas marating ng tao, wala pa ring tatalo sa sakripisyo ng isang magulang.”

Dito na hindi napigilan ng marami ang maiyak.

Makikita sa paligid:

Mga ninang at ninong, tahimik na tumutulo ang luha.
Mga kaibigan, nagtatago pa sa panyo pero lumuluha rin.
Si Lia, hawak ang kamay ni Ramon, yakap ang emosyon.

“Sa inyong lahat na nandito,” pagwawakas ni Manny, “sana, tuwing makakakita kayo ng isang taga-linis, driver, kasambahay, o kahit sinong simpleng manggagawa—maalala ninyo ang istorya ni Ben at Lia. Baka sa likod ng tahimik nilang buhay, may anak silang umaasa, may pangarap silang pinipilit abutin.”

“Tandaan n’yo, hindi nababase sa trabaho o suweldo ang halaga ng tao. Nababase ‘yon sa laki ng puso at sa lalim ng pagmamahal nila.”

“Lia at Ramon,” dagdag niya, “ipinagdarasal ko na ang bagong tahanan n’yong dalawa ay maging lugar ng paggalang, pag-unawa, at pagmamahal—gaya ng ipinakita ni Ben sa loob ng ring na matagal niyang nilinis.”

Tinapos niya ang speech sa simpleng: “Maraming salamat, at congratulations. God bless your marriage.”

Malakas na palakpakan ang sumunod. Pero higit pa sa palakpakan, ang halinghing ng maraming umiiyak nang palihim.

XII. Ang Regalo

Pagkatapos ng speeches, lumapit si Manny kay Lia at Ramon. Tahimik niyang iniabot ang isang puting sobre.

“Senator, sobra na po ‘to,” agad na sabi ni Lia. “Hindi niyo na po kailangang magbigay. Presensya n’yo pa lang—”

“Regalo ko ‘yan sa inyo,” sagot ni Manny. “Buksan n’yo na lang pag-uwi. Pero isa lang ang hiling ko.”

“Ano po ‘yon?” tanong ni Ramon.

“Huwag n’yong kalimutan ang mga taong hindi kayang magpa-catering sa ganitong klaseng lugar,” sagot ni Manny. “Kapag may pagkakataong tumulong, tumulong din kayo.”

Tumango si Lia at Ramon, sabay sabi: “Opo.”

Nang gabi ring iyon, pag-uwi nila sa hotel room, binuksan nila ang sobre.

Nandoon:

Isang check na may halagang hindi nila inaasahan—sapat para makabili ng isang maliit na lote at makapagsimula ng sariling tutorial center;
Isang maikling sulat:

“Para sa unang tahanan n’yo at sa unang proyektong gagamitin n’yo para makatulong sa iba. – Manny”

Naghawak-kamay ang mag-asawa, sabay napayuko sa kama, umiiyak—hindi dahil sa pera, kundi dahil sa tiwala at pagmamahal na ipinakita sa kanila.

XIII. Pagkatapos ng Kasal

Lumipas ang buwan. Ginamit ni Lia at Ramon ang perang iyon hindi para sa mamahaling sasakyan o luho, kundi para sa isang maliit na learning center sa GenSan—para sa mga batang hirap magbayad ng tutorial o review.

Si Mang Ben ang naging “lolo ng center”—siya ang nagbubukas ng pinto, naglilinis, nag-aayos ng upuan. Pero ngayong araw, iba na ang pakiramdam niya. Hindi na siya basta tagalinis sa gym; tila isa na siyang haligi ng lugar kung saan tumutubo ang mga bagong pangarap.

Minsan, dumalaw ulit si Manny. Walang camera, walang media, tahimik lang. Pinanood niya ang mga batang nag-aaral, si Lia na nagtuturo, si Ramon na nag-aasikaso ng modules, at si Mang Ben na masayang paikot-ikot sa pag-aalaga sa lahat.

“Ben,” sabi ni Manny, “ito ang tunay na world title mo.”

Napangiti si Mang Ben. “Hindi ako boksingero, Sir Manny.”

“Pero araw-araw kang lumaban,” sagot ni Manny. “At sa laban na ‘to, panalo kayo.”

XIV. Huling Pagninilay

Sa kasal nina Lia at Ramon, hindi lang sila ang ikinasal. May nangyaring mas malalim:

Ikinasal ang sakripisyo ng magulang at ang pagpapakumbaba ng isang champion.
Ikinasal ang pagiging simple at pagiging dakila.
Ikinasal ang pangarap ng anak ng tagalinis at ang pagbabalik ng biyayang tinanggap niya.

Ang pagdalo ni Manny sa kasal ay hindi simpleng pakikiisa. Isa itong mensahe:

Na ang tunay na sikat, ang tunay na mayaman, ay marunong lumingon sa pinanggalingan at magtaas ng iba habang umaakyat.

At para kay Lia, bawat pagkakataon na titingin siya sa wedding photo nila sa altar, maaalala niya:

Si Mang Ben na ipinagpalit ang lakas ng katawan para sa kinabukasan niya.
Si Ramon na pumiling mahalin siya hindi dahil sa ganda ng kasal, kundi sa ganda ng puso.
At ang isang kumakatok na alaala: isang world champion na umupo sa harap, tumayo, at nagsabing “Proud ako sa inyo.”