Bilyonaryo Iniwan ang Maysakit na Anak sa Bundok – Ang Nangyari Pagkaraan ng Taon ay Gumimbal

“Iniwan sa Bundok”

I. Ang Anak sa Bundok

Sa pinakagitna ng isang makapal na gubat sa paanan ng bundok San Ramon, umuugong ang hangin at humahampas ang lamig sa balat. Sa lupa, may batang nakahandusay, nakasuot ng pulang jacket, hinihingal at nanginginig.

“Tay… huwag mo akong iwan…” daing niya, pilit inaabot ang kamay sa direksiyon ng papalayong anino.

Isang lalaking nakasuot ng mamahaling asul na suit ang dahan-dahang naglalakad palayo. Hindi siya lumilingon. Ang makintab na sapatos niya ay nababasa ng hamog, ngunit parang wala siyang pakialam.

“Pa… pa…” halos pabulong na ang sigaw ng bata.

Ito si Liam, sampung taong gulang, payat, maputla, at may sakit sa puso. Habang siya ay lumalaban sa bawat hininga, ang lalaking dapat sana’y kakampi niya sa lahat—ang kanyang amang si Alfredo “Fred” Vergara, isang kilalang bilyonaryo—ay tahimik na naglalakad palayo na parang walang naririnig.

May inabot si Fred na maliit na bag malapit sa isang puno: may tubig, tinapay, at gamot. Para sa kanya, iyon na ang “huling sakripisyo” na kaya niyang ibigay.

“Pasensya na, Liam,” bulong niya, kahit alam niyang hindi na ito maririnig. “Ito ang tanging paraan.”

Tumingala siya sa kalangitan, mariing pumikit, at naglakad nang mas mabilis. Sa bawat hakbang, binabalikan siya ng mga sigaw ng anak, ngunit pinipigil niya ang sariling lumingon.

Sa likod niya, ang batang iniwan sa bundok ay kumakapit sa buhay—at sa isang pag-asang hindi niya alam kung may katotohanan pa: na babalikan pa siya ng ama.

II. Ang Bilyonaryong Walang Puso

Sa lungsod, kilala si Alfredo Vergara bilang “Hari ng Real Estate”—may mga hotel, mall, resort, at iba pang lupain sa iba’t ibang panig ng bansa. Lagi siyang nasa magasin, nakangiti sa harap ng kamera, tinatawag na “self-made billionaire” at “visionary leader.”

Pero sa likod ng mga ilaw at lente, may sikreto siyang pilit tinatago: si Liam, ang anak niyang hindi kailanman ipinakilala sa publiko.

Si Liam ay bunga ng pag-ibig niya sa yumaong asawa, si Mira, isang simpleng guro na minahal niya bago pa siya maging bilyonaryo. Nang mamatay si Mira sa aksidente, naiwan si Fred na mag-isa kasama ang sanggol. Sa gitna ng pagdadalamhati, lumubog siya sa trabaho at ambisyon. Sa halip na yakapin ang responsibilidad ng pagiging ama, ipinasa niya sa mga yaya at doktor ang pag-aalaga sa bata.

Nadiskubre ng mga doktor na si Liam ay may congenital heart disease. Kailangang bantayan ang kilos, bawal mapagod, at posible raw na hindi tumagal ang buhay nito kung walang operasyon sa ibang bansa—isang operasyon na, kahit bilyonaryo siya, ay sinabihang “walang kasiguraduhan.”

Sa tuwing bumibisita si Fred sa ospital o sa bahay, nakikita niyang nakaupo si Liam sa kama, nakangiti sa kanya.

“Tay, kelan po tayo magbabakasyon?” madalas tanong ni Liam.

“Kapag may time si Papa, anak,” laging sagot ni Fred, kahit alam niyang pawang paasa lang.

lumipas ang mga taon, lalong naging abala si Fred. Dumami ang negosyong inaasikaso, dumami rin ang mga kaaway sa negosyo. May mga stakeholder at board members na nagbubulong sa kanya:

“Hindi magandang imahe sa investors ang may maysakit na tagapagmana.”
“Paano kung mamatay ‘yan bigla? Magkakaroon ng tanong tungkol sa succession.”
“Kailangan nating linisin ang public image. Mag-adopt na lang tayo ng heir kung kailangan.”

Sa mga gabing hindi siya makatulog, pinagmamasdan niya si Liam sa tabi ng kama, hinihilikan, mahina, pero laging may ngiti.

“Hindi sapat ang pera, Papa?” minsan tanong ng bata, matapos nitong marinig ang usapan ng mga doktor.

Napayuko si Fred. “Bakit mo naman naitanong ‘yan?”

“Eh kasi po… lagi nilang sinasabi, ‘kailangan ng maraming pera para gumaling si Liam.’ Pero ang dami n’yo pong pera. Bakit parang… palala ako nang palala?”

Wala siyang naisagot. At doon nagsimulang kumain sa kanya ang takot—takot na baka, sa kabila ng yaman niya, mauwi lang sa pagkabigo ang lahat.

III. Ang Desisyon sa Dilim

Isang gabi, dumating ang pinuno ng kanyang board, si Mr. Salvador, at naglabas ng ultimatum.

“Alfredo, kailangan na nating ayusin ang issue ng tagapagmana,” sabi nito. “Masyadong marami ang nakatali sa pangalan mo. Kung may mangyari sa’yo at walang malinaw na successor, magigiba ang imperyo.”

“May anak ako,” mariing sagot ni Fred. “Si Liam.”

“May sakit ‘yung bata,” sagot ni Salvador, diretsahan. “Hindi natin alam kung tatagal pa ‘yan nang tatlong taon. Hindi ito usapang puso, Alfredo—usapang negosyo ‘to. Kung ipipilit mo siya, magwi-withdraw ang mga investors. May iba kaming napipisil—isang malayong pamangkin mo na malusog, matalino, handang sanayin.”

“Hindi ako magpapagamit sa pamangkin na ‘yan,” giit ni Fred.

“Kung gano’n,” nanlamig ang boses ni Salvador, “handa ka bang mawala ang lahat para sa batang baka hindi umabot sa legal age?”

Sa gabing iyon, magdamag na naglakad si Fred sa loob ng malaking mansyon. Lulan ng isang basong alak, tinitingnan niya ang mga painting, chandelier, at mamahaling kasangkapan. Lahat ito, bunga ng pagsisikap niya. Lahat ito, nakasalalay sa isang desisyon.

Sumilip siya sa kwarto ni Liam. Nakita niyang nakatulog ang bata habang yakap-yakap ang paboritong stuffed toy, isang lumang aso na si Mira pa ang bumili.

Lumapit siya, hinaplos ang buhok ng anak.

“Kung mawawala ka,” bulong niya, “anong mangyayari sa akin? Sa negosyo? Sa pangalan ko?”

Parang biglang bumalik sa isip niya ang itsura ni Mira, ang mga salitang sinabi nito minsan:

“Alfredo, ang yaman, pwedeng mawala. Pero ang anak, ‘pag iniwan mo… mawawala ka rin.”

Sa halip na guminhawa ang loob niya, mas lalo siyang naguluhan. Hanggang sa, sa gitna ng sobrang takot, may mapait na ideya ang sumulpot sa isip niya:

“Kung mawawala si Liam… bago pa man siya maging hadlang sa lahat… malaya ako.”

Nanginginig ang kamay niya. Hindi siya handang aminin sa sarili kung ano ang ibig sabihin noon. Pero ang susunod na araw, nagdesisyon siyang magbakasyon daw sila sa probinsya, para makalanghap ng sariwang hangin ang bata.

“Talaga, Tay? Sa bundok?” tuwang-tuang tanong ni Liam.

“Oo, anak,” pilit na ngumiti si Fred. “Magpapahinga tayo.”

IV. Iniwan sa Gitna ng Kawalan

Maagang-maaga, mag-ama silang umalis sakay ng isang black SUV. Habang papaakyat sa zigzag na daan, masaya si Liam, nakadungaw sa bintana, namamangha sa tanawin ng mga puno at ulap.

“Tay, ang ganda po dito,” sabi niya. “Para tayong nasa ulap.”

Ngumiti si Fred, pero malamig ang mga mata. Sa likod ng kotse, may backpack siya na may lamang tubig, pagkain, at gamot—para kay Liam. May isa pa siyang bitbit: isang napipintong kasalanan.

Huminto sila sa isang lugar kung saan makapal ang gubat. Walang bahay, walang tao, tanging huni ng ibon at ugong ng hangin.

“Anak, bumaba muna tayo,” sabi ni Fred. “Maglalakad-lakad tayo.”

Sumunod naman si Liam, kahit medyo hirap huminga.

Habang palalim sila nang palalim sa gubat, napansin ni Liam na parang wala na silang dinaraanan kundi mga puno.

“Tay, hindi po ba tayo malalayo masyado?” tanong niya, may bahid na kaba.

“Huwag kang mag-alala, nandito lang ako,” sagot ni Fred.

Sa wakas, huminto sila sa isang malinis na puwang sa gitna ng gubat. Doon, maingat na inilapag ni Fred ang backpack, inabot kay Liam, at pinaupo ito sa isang malaking bato.

“Liam,” malumanay niyang sabi, “dito ka muna, ha? Pupunta lang si Papa saglit sa sasakyan. Kukuha lang ako ng signal… at iba pang kailangan.”

Nagduda si Liam. “Tay… sumama na lang po ako.”

Ngumiti si Fred—isang ngiting pinilit.

“Huwag, anak. Mahihirapan ka sa lakad. Saglit lang ako. Uminom ka muna ng tubig, at ‘wag kalilimutang inumin ang gamot mo ha? Babalik ako.”

Binigyan niya ng mahigpit na yakap si Liam. Ramdam niya ang hina ng dibdib ng bata, ang bilis ng tibok ng puso nito.

“Babalik po kayo?” ulo ng bata, nakaunan sa balikat niya.

“Babalik ako,” sagot ni Fred. Hindi na niya dinugtungan ng “pangako” dahil alam niyang kasinungalingan na iyon.

Pagkatapos, lumayo siya. Habang naglalakad palayo, narinig niya ang mahinang sigaw:

“Tay! Huwag niyo po akong iwan!”

Nanginginig ang buong katawan ni Fred. Bawat hakbang, parang may bumubunot ng laman-loob niya. Gusto niyang tumakbo pabalik, buhatin si Liam, at yakapin ito nang mahigpit. Pero mas malakas ang boses ng takot at ambisyon sa loob niya.

Nagpatuloy siyang naglakad.

Hanggang sa tuluyan na niyang hindi narinig ang sigaw ng anak.

V. Ang Gubat at ang Bata

Sa unang oras na mag-isa sa gubat, naghintay lang si Liam. Uminom ng tubig, kinain ang isang pirasong tinapay, at umupo, nakatingin sa direksiyon kung saan nawala ang ama.

“Tay?” tawag niya, may halong kaba. “Ang tagal niyo po…”

Lumipas ang isa pang oras. Lumamig ang hangin. Nagsimulang bumigat ang dibdib ni Liam. Ininom niya ang gamot, kagaya ng bilin ng doktor. Pero hindi gumagaan ang pakiramdam niya.

Tinakpan niya ng jacket ang sarili, pinilit ngumiti.

“Babalik si Papa. Sigurado ‘yon,” pilit niyang inaalo ang sarili. “Hindi niya ako iiwan dito.”

Nagsimulang dumilim ang paligid. Ang gubat na kanina’y tila masaya ay unti-unting nagiging nakakatakot. May kaluskos sa mga dahon, huni ng insekto, at kung minsan, tila yabag ng hindi nakikitang nilalang.

“Papa…?” mahina na ang boses niya. “Papa, nasaan na po kayo…?”

Habang hinihintay niya, sumagi sa isip niya ang mga panahong nasa ospital siya—walang ibang kasama kundi mga nurse at doktor. Bihira niyang makita ang ama, pero sa mga bihirang pagkakataon na dumadalaw ito, sapat na sa kanya iyon.

“‘Pag laki ko, Papa,” minsan sabi niya, “magiging malakas din ako. Ako po bahala sa inyo.”

Ngayon, sa gitna ng gubat, napagtanto niyang baka hindi na niya maabot ang “paglaki” na iyon.

Nang huling-beses siyang sumigaw, halos paos na:

“Papa… huwag mo akong iwan…”

At sa dulo ng lakas niya, nawalan siya ng malay.

VI. Ang Tagapagbantay ng Bundok

Kinabukasan, isang mag-ama ang naglalakad sa kagubatan: si Mang Kardo, isang mangangahoy, at ang kanyang dalagitang anak na si Aya. Sila ay nakatira sa isang maliit na baryo malapit sa bundok at sanay nang mag-akyat-baba para sa kabuhayan.

“Tay, dito po tayo dumaan,” turo ni Aya. “Mas maganda ang kahoy sa bandang loob.”

Habang naglalakad, napansin ni Aya na may kakaibang bahid ng pulang tela sa pagitan ng mga dahon. Lumapit siya at tumambad sa kanya ang isang batang nakahandusay, maputla, at halos hindi humihinga.

“Tay!” sigaw niya. “May bata po dito!”

Dali-daling lumapit si Mang Kardo. Kinapa niya ang pulso ng bata.

“Mahina, pero buhay pa,” sabi niya. “Tulungan mo akong buhatin siya.”

Inilipat nila si Liam sa kanilang kubo sa gilid ng bundok. Doon, binigyan nila ng malinis na kumot at sabaw. Ilang oras ang lumipas bago ito nagmulat ng mata.

“A-Ako po… nasa’n si Papa?” mahinang tanong ni Liam.

“Anak, wala kang kasama nang makita ka namin,” sabi ni Mang Kardo. “Ano’ng pangalan mo? Paano ka napunta roon?”

“Ako po si Liam,” sagot ng bata, humihikbi. “Kasama ko kanina si Papa. Sabi niya babalik siya… baka po naligaw lang siya?”

Nagkatinginan si Mang Kardo at Aya. Alam nilang may ibang kuwento roon, pero hindi nila agad sinabi sa bata.

Inalagaan nila si Liam. Si Aya ang madalas magbantay sa kanya, pinapakain, tinutulungan uminom ng gamot, at pinapakuwentuhan.

“Ang ganda ng pangalan mo,” sabi ni Aya minsan. “Parang foreign.”

“Si Papa po kasi, puro business trip sa ibang bansa,” sagot ni Liam. “Billionaire daw siya, sabi ng mga tao. Pero para sa’kin… Papa lang siya. Kahit madalas wala.”

“Tingin mo, bakit ka niya… iniwan?” dahan-dahang tanong ni Aya.

Natigilan si Liam. Hindi pa niya nais ipagtapat sa sarili ang katotohanan. Pero dahan-dahan na itong sumisiksik sa isip niya.

“Siguro… may importante lang siyang gagawin,” bulong niya. “Siguro… babalik pa siya.”

Sa mga sumunod na linggo, si Mang Kardo at Aya ang pumalit sa papel na dapat ay kay Fred: maging pamilya. Tinuruan nilang maglakad-lakad si Liam sa paligid, dahan-dahan lang para hindi atakihin sa puso. Tinuruan din siyang magdasal tuwing gabi.

“Kung hindi ka na babalikan ng Papa mo,” sabi ni Aya isang gabi, “may Diyos na hindi nang-iiwan.”

“H-Indi ko kayang paniwalaan ‘yan agad,” amin ni Liam. “Pero… susubukan ko.”

VII. Ang Bilyonaryong Hinahabol ng Anino

Samantala, sa lungsod, binalikan ni Fred ang dating buhay—mga meeting, negosasyon, gala, at larawan sa pahayagan. Idineklara niyang ang anak niya ay namatay sa isang “aksidente.” Walang nakaalam ng totoo, maliban sa kanya.

Naging mas agresibo siya sa negosyo. Lumaki ang kumpanya, tumaas ang stocks, at natupad ang gusto ng board: malinaw na ang pamangkin niyang si Brent ang magiging tagapagmana.

Pero sa gabi, mag-isa siyang nalulunod sa alak sa loob ng kanyang mansyon. Paulit-ulit sa utak niya ang tanong:

“Ano na kaya ang nangyari sa’yo, Liam?”

May mga panahong nananaginip siya: nakikita niya si Liam sa gitna ng gubat, nakahiga, hindi na humihinga. Napapasigaw siya sa gitna ng gabi, pawis na pawis.

“Papa… huwag mo akong iwan…”

Ginigising siya ng echo ng boses na iyon.

Sinubukan niyang piliting maniwalang tama ang ginawa niya—na pinili niya ang negosyo, ang imahe, ang kinabukasan ng libo-libong empleyado, kaysa sa iisang batang may maikling buhay.

Pero hindi matahimik ang konsensya. At habang lumilipas ang taon, napansin niyang kahit gaano pa karaming kontrata ang pirmahan niya, hindi napupuno ang kung anong hungkag sa loob niya.

VIII. Paglipas ng mga Taon

Lumipas ang limang taon.

Si Liam, sa tulong nina Mang Kardo at Aya, ay unti-unting lumakas. Hindi tuluyang gumaling, pero natutunan niyang ingatan ang sarili. May mga pagkakataong inaatake pa rin siya ng sakit, pero dahil may nag-aalaga, palagi siyang naliligtas.

Nag-aral siya sa maliit na paaralan sa baryo. Kapag may proyekto, tumutulong si Aya. Tinuruan siyang magbasa, magsulat, at magbilang—hindi ng pera, kundi ng mga bituin sa langit at mga puno sa paligid.

“Hindi mo ba gusto makita ulit ang Papa mo?” tanong ni Aya minsan, habang nakaupo sila sa isang batong nakatanaw sa malayo.

“Gusto,” sagot ni Liam, nakatingala sa ulap. “Pero hindi ko na alam kung hinahanap pa niya ako. Baka… mas masaya na siya na wala ako.”

“Hindi mo alam ‘yan,” sagot ni Aya. “Baka pinagsisisihan na niya ngayon.”

“Kung gano’n, sana, kahit sa panaginip man lang, humingi siya ng tawad,” bulong ni Liam.

Sa lungsod, nagbago ang takbo ng negosyo. Isang malaking proyekto ang nabigo, nalugi ang isang branch sa ibang bansa, at isa-isang nag-alsa ang mga investor. Si Brent, ang pamangkin na pinili ni Fred, ay nahuling nandaraya sa pondo.

Nayanig ang imperyo ni Fred.

Isang gabi, habang nag-iisa siyang nakaupo sa opisina, may nakita siyang lumang envelope sa drawer—isang lumang larawan ng batang si Liam, naka-hospital gown, nakangiti, nakataas ang dalawang hinlalaki.

Sa likod ng larawan, may sulat-kamay ni Mira:

“Alfredo, pangako mo sa ‘kin—hindi mo iiwan ang anak natin, ano man ang mangyari.”

Napaluhod si Fred, yakap ang litrato.

“Patawad, Liam,” iyak niya. “Patawad, Mira. Hindi ko natupad ang pangako ko.”

At sa unang pagkakataon, naisip niya: “Baka… buhay pa siya.”

IX. Pagsalubong ng Tadhana

Dahil sa kaguluhan sa negosyo, napilitan si Fred na magpunta sa probinsya kung saan may lupain pa silang hindi nabebenta—isang lugar malapit sa bundok San Ramon. Planong ibenta ng board ang lupang iyon para kahit paano’y mabawi ang pagkalugi.

Pagdating niya sa baryo, sinalubong siya ng kapitan at ilang residente. Habang nag-uusap sila tungkol sa lupa, may batang dumaan, may dala-dalang kahoy, sumisigaw:

“Aya! Ate Aya! Andito na ‘yung mga mamahaling sasakyan!”

Napalingon si Fred. Sa isang iglap, parang huminto ang mundo niya.

Ang batang iyon, payat, medyo maputla pa rin, pero may sigla sa mata… ay kamukhang-kamukha ng batang naiwan niya sa kagubatan.

“Liam…?” bulong niya sa isip.

Lalo siyang kinabahan nang marinig niya ang tawag ng isang dalaga mula sa malayo.

“Liam! Huwag kang tumakbo nang mabilis, alam mo ‘yang puso mo!”

Lumingon ang bata, ngumiti sa dalaga, saka naglakad nang mas mabagal.

Nanigas si Fred. Uminit ang mata niya. Hindi siya makagalaw, parang nakaugat sa lupa.

“Sir, okay lang po kayo?” tanong ng kapitan.

“Anong… pangalan ng batang ‘yon?” nanginginig na tanong ni Fred.

“Ah, si Liam po,” sagot ng kapitan. “Inampon na ‘yan, kumbaga, ni Mang Kardo. Matagal nang nakatira sa bundok. Buti nga po, nabuhay pa ‘yan. Kuwento nila, dati raw, iniwan lang sa gubat. Di pa alam kung sino magulang…”

Hindi na natapos ng kapitan ang sasabihin. Tumakbo na si Fred papunta kay Liam.

X. Ang Muling Pagkikita

Naglalakad si Liam papunta kay Aya nang biglang may humawak sa balikat niya.

“Liam…” mahina, nanginginig na boses.

Lumingon si Liam. Sa harap niya, may lalaking naka-suit, medyo tumanda na, may guhit ng pagod ang mukha, at basang-basa ng luha ang mata.

“Anak…” bulong ng lalaki.

Napalunok si Liam. May kakaibang kirot sa dibdib niyang hindi dahil sa sakit sa puso, kundi dahil sa biglang pagbaha ng alaala: gubat, pulang jacket, papalayong anino.

“Pa…?” halos hindi niya maituloy ang salita. “Papa… Alfredo?”

Napasinghap si Aya, napaatras nang bahagya. Tiningnan niya ang dalawa, parang nanonood ng eksenang napanood na niya sa isip niya noon pa.

“Oo, anak,” sagot ni Fred, tuluyan nang bumagsak ang luha. “Ako si Papa. Ako ‘yung… iniwan ka sa bundok. Ako ‘yung pinakawalang-kwentang ama sa mundong ‘to.”

Hindi napigilan ni Liam ang panginginig ng katawan. Hindi niya alam kung tatakbo ba siya palayo o yayakapin ang lalaking matagal na niyang hinahanap. Sa loob ng limang taon, paulit-ulit niyang inisip ang eksenang ito. Sa mga panaginip niya, minsan binabalikan siya ng ama; minsan, tinatalikuran siya muli.

“Ba’t… ba’t mo ginawa ‘yon, Papa?” tanong ni Liam, namumuo ang luha sa mata. “Kulangan ba ako? Sagabal ba ako sa’yo? Sa negosyo mo?”

Lumuhod si Fred sa harap ni Liam, hindi alintana ang putik.

“Hindi ikaw ang kulang, Liam. Ako,” sagot niya. “Duwag ako. Pinili kong protektahan ang sarili kong mundo kaysa mahalin ka. Natakot akong mamatayan ng anak, kaya nauna kitang… pinatay sa buhay ko.”

Umiyak si Fred nang buong-buo, parang batang nawala sa gubat.

“Akala ko, ‘pag nawala ka, mawawala rin ‘yung takot. Pero hindi—mas lumaki pa. Araw-araw kitang naririnig na sumisigaw sa isip ko. Araw-araw kong naririnig ‘yung ‘Papa, huwag mo akong iwan.’”

Tahimik na nakatingin si Liam sa ama. Sa likod niya, naroon sina Aya at Mang Kardo, nakamasid, handang sumalo kung sakaling masaktan muli ang bata.

“Anak,” patuloy ni Fred, “wala akong karapatang humingi ng tawad. Pero gagawin ko pa rin: Patawad. Kung puwede, kung kaya pa, kahit maliit lang na puwang… pahintulutan mo akong itama kahit konti ang pagkakamali ko. Hindi kita hihilain sa buhay mo ngayon. Lalapit ako kung kailan ka handa. Pero please… huwag mo na sanang bitbitin mag-isa ang sakit na ako ang may gawa.”

Tumulo ang luha ni Liam. Kasabay ng sakit sa alaala ay ang hindi maipaliwanag na pananabik. Kahit iniwan siya nito, siya pa rin ang taong tinawag niyang “Papa” sa mga panaginip niya.

“Alam mo, Papa,” nanginginig ang boses ni Liam, “araw-araw, iniisip ko kung mahal mo ba ako kahit iniwan mo ako. Ngayon, kahit sobrang sakit pa rin, mas masakit ‘yung isipin na hindi tayo maghihiwalay nang ganito ulit.”

Dahan-dahan siyang lumapit sa ama, at sa wakas, niyakap ito nang mahigpit.

“Hindi ko pa kayang sabihin na napatawad na kita nang buo,” bulong niya sa tainga ni Fred. “Pero ayokong mamatay balang araw na hindi ka man lang muling niyakap bilang Papa ko.”

Humagulhol si Fred, niyakap ang anak nang parang ayaw nang pakawalan.

Mula sa di kalayuan, nagkatinginan sina Aya at Mang Kardo. Ngumiti si Mang Kardo, may halong lungkot at tuwa.

“Anak,” bulong niya kay Aya, “hindi lahat ng iniwan, nakakabalik. Pero pag nagbalik, may laban na ng pagpapatawad.”

XI. Pagsusukat ng Hustisya at Patawad

Hindi naging madali ang sumunod na mga buwan. Dinala ni Fred ang mga abogado niya, at hinarap ang katotohanan: maaari siyang kasuhan ng child abandonment at iba pang paglabag. Hinanda niya ang sarili sa anumang parusa.

“Kung kailangan kong makulong, tatanggapin ko,” sabi niya kay Liam. “Hindi ko ito ginagawa para magmukha akong bayani. Ginagawa ko ‘to dahil iyon ang nararapat.”

Nagulat siya nang isang araw, matapos ang konsultasyon sa social worker, biglang sinabi ni Liam:

“Kung makukulong ka, Papa… mawawala ka na naman sa’kin. Hindi ba puwedeng bayaran mo na lang ‘yung kasalanan mo sa pamamagitan ng pananatili mo sa tabi ko?”

Napaluha ang social worker.

Sa tulong ng testimonya nina Mang Kardo at Aya—na pinatotohanan ang pagsisikap ni Fred na itama ang nagawa, at kagustuhan ni Liam na hindi mawalay muli—nagkaroon ng kasunduang legal. Napanagot si Fred sa pamamagitan ng malaking danyos na ipinuhunan sa programang para sa mga batang inabuso at inabandona, at community service sa baryo. Hindi siya nakulong, ngunit hindi rin nawala ang marka ng kanyang kasalanan.

Mas mahalaga sa kanya, hindi na siya nawalay kay Liam.

Nagtayo siya ng maliit ngunit maayos na klinika sa baryo, nagdala ng mga espesyalistang doktor upang mas mabantayan ang kalagayan ng puso ni Liam. Pinayagan niyang manatili si Liam kina Mang Kardo at Aya, dahil alam niyang doon ito lumaking ligtas.

“Ako ang dadalaw sa’yo, anak,” sabi niya. “Hindi kita kukunin agad sa mundong kinagisnan mo. Kung balang araw gusto mong sumama sa Maynila, bukas ang pinto. Pero ngayon, hayaan mong ako naman ang mag-adjust.”

Ngumiti si Liam. “Ngayon lang ako nakakita ng bilyonaryong marunong magbaba ng pride.”

“Natuto na ang Papa mo,” sagot ni Fred, may ngiti ring bakas ang pagsisisi.

XII. Puso ng Bundok, Puso ng Ama

Lumipas pa ang isang taon. Sa tulong ng tuloy-tuloy na gamutan, medyo lumakas si Liam at naging stable ang kondisyon. Hindi pa rin sigurado ang mga doktor kung gaano kahaba ang maabot ng buhay niya, pero para kay Liam, sapat na ang bawat araw na buo ang taho:

Isang umaga, habang magkasamang nakaupo sa batuhan sina Liam, Aya, at Fred, tanaw ang buong baryo at ang malayong syudad, nagsalita si Liam:

“Papa, kung sakali pong… mauna akong umalis, ‘wag kayong bumalik sa dati n’yong buhay na parang wala lang.”

“Hindi ka mawawala sa buhay ko, kahit anong mangyari,” sagot ni Fred.

“Alam ko po. Pero ang ibig kong sabihin,” patuloy ni Liam, “gamitin n’yo po ‘yung natitirang panahon niyo para tumulong sa iba. Ang dami pong batang iniwan, katulad ko noon. ‘Wag n’yo nang hayaan na may isa pang Liam na iiyak sa bundok.”

Tumango si Fred. “Pangako, papalitan ko ang paraan ng pagpapatakbo ko ng negosyo. Hindi na lang puro tubo at pangalan. Gagawin kong may puso ang lahat.”

“Kung gano’n,” sabat ni Aya, “may isa pa kayong promise na dapat tuparin.”

“Ano ‘yon?” tanong ni Fred.

“‘Wag niyo po uli siyang iwan,” sagot ni Aya, nakangiti. “Kahit anong mangyari.”

Tiningnan ni Fred si Liam, at sa harap ng bundok na minsang naging saksi sa kanyang kaduwagan, muling nagbitaw ng pangako:

“Liam, sa harap ng bundok na ‘to at sa harap ninyo, nangangako ako: hindi na kita iiwan. Kung sakali mang mahina ang katawan mo, ako ang magiging lakas mo. Kung dumating ang araw na kailangan mo nang magpahinga, kasama mo akong haharap sa takot. Hindi kita tatalikuran ulit.”

Ngumiti si Liam, tumulo ang luha, pero magaan ang puso.

“Okay na ‘ko sa pangakong ‘yan, Papa,” sabi niya. “Kahit hanggang saan lang kaya ng puso ko, masaya na ‘kong hindi na ako mag-isa.”

Mula sa itaas ng bundok, tila bumuga ng malamig na hangin ang kalikasan, parang yakap ng mundong minsan ay naging saksi sa kasalanan at ngayon ay nagiging saksi sa pagbabalik-loob.