Pinagtawanan ng Pulis ang Matandang Lalaki—Pero Nang Dumating ang Anak, Napaatras Siya sa Takot!

Sa isang mataong araw sa public market ng San Lorenzo, nagkakagulo ang mga tindero, mamimili, tricycle drivers, at karaniwang tao na bumubuhay ng bayan. Singaw ng uling, amoy ng isda, tawanan, tawaran, at sigawan ang karaniwang tanawin tuwing umaga. Ngunit may isang hindi pangkaraniwang pangyayari ang biglang kumalat sa palengke—hindi kaguluhan, kundi pambabastos. Ang pinakang nasa gitna ng lahat ay isang matandang lalaki, payat, nakasuot ng lumang polo, at tangan ang isang sako ng gulay. Siya si Mang Lando, 72-anyos, dating magsasaka, mahina na ang tuhod, ngunit nagsusumikap pa ring magtinda para maitawid ang pamumuhay. Habang naglalakad, biglang hinarang siya ng dalawang pulis na nakabantay sa gilid ng palengke. Kilala sila ng lahat—hindi dahil sa kabutihan, kundi sa pang-aabuso. Ang mas matangkad sa dalawa, si PO3 Arvin Loyola, ay kilala bilang siga ng lugar, walang kinatatakutan, mahilig mangharass ng mahihina. Binigyan nila ng tingin si Mang Lando na parang kriminal. “Hoy, matanda,” sigaw ni Arvin, “saan ang permit mo sa pagtitinda? Baka gusto mong hulihin kita.”

Nagmakaawa ang matanda, pagpapaliwanag na hindi siya nagtitinda, kundi nagdadala lang ng ani para sa isang kilalang stall. Pero imbes pakinggan, pinagtawanan siya, itinulak, at kinuha ang sakong gulay. Ang ibang tao’y tahimik lang—hindi dahil wala silang pakialam, kundi dahil takot silang madamay. Si Arvin, habang tumatawa, tinapik ang insignia sa kanyang balikat, nagpapakitang kaya niyang gawin kahit anong gusto niya. Ang matanda’y halos mapayuko, nagmamakaawa na ibalik ang kanyang gulay, sapagkat iyon lang ang tanging pagkakakitaan ng anak niya sa araw na iyon. Ngunit imbes makinig, itinapon ng pulis ang ilang gulay sa semento, tinadyakan, at sinabing, “Wala kaming respeto sa mga walang kwenta.” Doon nagsimulang mapuno ang luha ni Mang Lando. Hindi dahil sa gulay. Hindi dahil sa sakit. Kundi dahil buong buhay niya, pinalaki niya ang kanyang mga anak sa tamang paraan, at ngayon, siya ay pinahiya, niyurakan, at itinuring na parang hayop. May naglabas ng cellphone para mag-video, ngunit sinita rin ito ng pulis, tinakot, at pinagbantaan. Tahimik ang lahat. Walang lumalapit. Walang sumisigaw.

Walang lumalaban. Hanggang biglang dumating ang isang puting pickup truck, huminto sa mismong gitna ng palengke. Bumukas ang pinto, at bumaba ang isang lalaki na may bigat sa presensya. Mahaba ang buhok na naka-bun, naka-combat boots, jacket, at sunglasses. Nakasuot siya ng civilian clothes, pero halatang sundalo o pulis ang kilos. Tumingin ang lahat. Nagtanong kung sino siya. Pero nang makita ni Mang Lando ang mukha, agad siyang naluha. “Anak…” mahinang sabi niya, nanginginig ang boses. Nakatingin ang estrangherong lalaki, mabigat ang hakbang, at dahan-dahang lumapit sa kanyang ama. Nang makita ni Arvin, ngumisi pa siya at sinabing, “Akin na yang gulay niyo. Bawal ‘yan. Kung galit kayo, kunin niyo sa presinto.” Ngunit sa halip na sumagot ang lalaki, marahan niyang inangat ang sakong gulay at ibinigay sa kanyang ama. Hinawakan niya ang balikat ng matanda, tiningnan ang mga pulis, at tinanggal ang sunglasses. At doon nagsimula ang katahimikan na puno ng tensyon. Ang buong palengke’y natigilan, naghamig ang hangin, at ang siga-sigang pulis na kanina ay mayabang—biglang napaatras. Hindi dahil sa lakas. Hindi dahil sa sigaw. Kundi dahil sa pagkakakilanlan ng lalaking humarap sa kanila.

Nang tuluyang tanggalin ng binatang lalaki ang kanyang sunglasses, unti-unting nagbago ang ekspresyon ng mga tao sa paligid. Ang iba ay napabulong, ang iba ay napaiwas ng tingin, at ang ilan ay napahinto sa paghinga. Ang dating yabang at tikas ni PO3 Arvin ay biglang napalitan ng kaba. Nakita niya ang mukha, at iyon ay isang mukhang hindi niya inaakalang haharap sa kanya—kilala niya ito, hindi bilang kaibigan, kundi bilang bangungot para sa mga pulis na abusado. Ang pangalan niya ay Captain Elian Santos, miyembro ng PNP-Special Action Force, at kilala sa buong rehiyon dahil sa mga operasyon laban sa narco-politics at tiwaling law enforcement officers. Siya ang tipo ng opisyal na talagang nagrereport, humuhuli, at nagpapakulong sa kapwa pulis kapag may pang-aabuso. At ngayon, ang biktimang pinagtatawanan nila ay mismong ama ni Captain Santos. Kaya biglang umatras si Arvin, at ang boses na mayabang kanina ay naging pautal-utal. “C-captain? S-seryoso? Sir, hindi po namin alam—hindi namin alam na ama niyo po—”

Hindi pa nakapagtatapos si Arvin nang lumapit si Elian sa kanya nang dahan-dahan, walang sigaw, walang dahas, pero mas nakakatakot kaysa sa anumang suntok. Ang presensiya niya lang ay sapat para manlambot ang tuhod ng abusadong pulis. “Hindi mo kailangan malaman kung sino ang ama ko,” malamig niyang sabi. “Dahil kahit hindi niya ako kamag-anak, wala kang karapatang bastusin ang matatanda, ang mga mangangalakal, o kahit sinong inosente.” Tahimik ang buong palengke. Walang kumikilos. Parang lahat ng tao ay lumulunok ng hangin at naghihintay ng eksena. Si Mang Lando, bagama’t nanginginig, ay sumenyas sa kanyang anak na huwag nang palakihin ang gulo. “Anak… tama na, hahayaan mo na. Matanda na ako. Hindi na bale.” Pero hindi iyon katanggap-tanggap para kay Elian. Lumuhod siya sa tabi ng ama, pinulot ang nagkalat na gulay, at tinulungan siyang ibalik sa sako. Habang ginagawa niya iyon, halos tumulo ang luha ng mga tao—sapagkat bihira ang pulis o sundalo na sapat ang puso para yumuko para sa matanda. Ngunit ang pinakanagpabago ng hangin ay ang susunod na nangyari. Dahil nang makitang hindi nagsasalita ang mga pulis, dahan-dahang binuksan ni Elian ang cellphone niya, na nakalagay pala sa video recording ang buong pang-aabuso. Ang pagsipa, ang panunulak, ang pang-aalipusta—lahat ay malinaw. Nang makita ni Arvin, namutla siya. “Captain, sir, pwede po natin pag-usapan—”

Ngunit hindi sila pinakinggan. Tinawagan ni Elian ang Internal Affairs Service. At sa ilang minuto lang, dumating ang sasakyan ng mga pulis mula sa Provincial Headquarters. Hindi pa nagtatapos doon—dahil nang makita ng hepe ang video, agad nilang pinosasan sina Arvin at ang kasama niyang si SPO1 Miro. Umiyak si Miro, sumisigaw na “Sir, biro lang! Sir, wala kaming intensyong manakit!” pero wala nang nakinig. Ang buong palengke ay nagsipalakpakan. Ang mga taong dati’y takot magsalita ay biglang humiyaw ng “Tama lang yan!” at “Sa wakas!” Habang sinasakay ang mga pulis sa mobile, hindi maalis ang tingin ng mga tao kay Elian. Ngunit ang pinakamasakit para kay Arvin ay ang huling salita ni Captain Santos bago ito tumalikod: “Ang uniporme ay hindi sandata para mang-api. Ito ay responsibilidad para magprotecta. Nakalimutan niyo iyon.” Hindi salita ng galit, kundi salita ng dignidad.

Pagkatapos ng insidente, dinala ni Elian ang ama sa kotse, binuhat ang mabibigat na gulay, at itinabi para ipahinga siya. Siya na mismo ang naghatid sa stall na pagbebentahan ng ani. Ang mga tao sa palengke ay lumapit kay Mang Lando, humingi ng tawad, at nangakong hindi na manonood nang tahimik kung may pang-aabuso ulit.

Pero akala nila tapos na ang kwento. Hindi pa—dahil kinabukasan, may lumitaw na mas malaking rebelasyon.
Isa palang sindikato ang pinoprotektahan nina Arvin, at ang pangha-harass nila sa mga vendors ay bahagi ng extortion ring na matagal nang reklamo ng publiko. At hindi pa alam ng mga tao—may susunod pang plot twist tungkol kay Mang Lando, at kung bakit napakasakit ng ginawa ng pulis sa kanya.