Will Former PH President Rodrigo Duterte Face ICC Custody? Bakit ALL EYES ang Buong Mundo sa NOV 28?

Sa nakalipas na mga buwan, tumindi ang diskusyon tungkol sa International Criminal Court (ICC) at ang posibleng pananagutan ng dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte kaugnay ng “war on drugs” na umani ng libu-libong kaso, batikos, at imbestigasyon mula sa iba’t ibang human rights groups. Hindi lamang Pilipinas ang nakatutok dito—pati ang mga international legal observers, diplomats, at political analysts ay sabay-sabay na nakatingin sa bawat galaw ng ICC at ng administrasyong Marcos. Kaya hindi kataka-taka na sumulpot ang tanong:
“May posibilidad bang ma-detain si Duterte? At ano ba ang mangyayari sa November 28?”

Bagama’t walang opisyal na anunsiyo mula sa ICC na may arrest warrant laban sa dating pangulo, malinaw na ang November 28 ay isang araw na pinagtuunan ng pansin dahil ito ang petsang may kaugnayan sa key procedural updates ng ICC Appeals Chamber. Dito nila tinalakay ang susunod na hakbang kung tatanggapin na ba nila ang full reinvestigation sa drug war killings. Ito ang dahilan kung bakit maraming Filipino ang naghugas ng kape, naghanda ng popcorn, at nag-antabay sa mga livestream—dahil anumang kilos ng ICC ay may potensyal na magbago ng political landscape ng bansa.

Kung pagbabatayan ang mga nakaraang hakbang ng ICC, ang proseso ay mabagal, masalimuot, at kailangan ng napakaraming supporting documents bago pa man makarating sa detention phase. Sa kasalukuyan, nasa “investigation stage” pa lamang ang ICC sa Pilipinas—isang stage na nakatuon sa pagkuha ng statements, reviewing evidence, at pagpapatunay kung may probable cause para sa criminal liability. Ibig sabihin: wala pang legal basis para sabihin na “maaaring ma-release o ma-detain” si Duterte dahil hindi pa man siya officially charged, lalong wala pang arrest warrant.

Ngunit bakit nga ba maraming Pilipino at international onlookers ang nag-aabang bawat beses na may announcement ang ICC?

Una, dahil makasaysayan ang posibleng implikasyon nito. Kung sakali mang maglabas ang ICC ng arrest warrant sa isang dating presidente ng Pilipinas, ito ang unang beses sa kasaysayan ng bansa na ang isang dating head of state ay sasailalim sa international legal scrutiny. Malaking geopolitical development ito na maaaring magdulot ng diplomatic tensions, lalo pa’t umalis sa ICC ang Pilipinas noong 2019 sa ilalim ni Duterte mismo.

May mga legal experts na nagsasabing kahit umalis ang Pilipinas sa Rome Statute, sakop pa rin ng ICC ang mga krimen na umano’y naganap habang miyembro pa ang bansa (2011–2019). Ito ang legal loophole na patuloy na pinagtatalunan ngayon.

Ikalawa, dahil nagbabago ang political climate ng bansa. Malaki ang timbang ng suporta o distansya ng kasalukuyang administrasyong Marcos sa kaso ng dating pangulo. Bagama’t may mga opisyal na nagsasabing hindi nila kokoperahan ang ICC, may ibang sektor na humihiling na bigyang daan ang international justice system para sa mga biktima ng drug war. Kaya tuwing may petsa o announcement—katulad ng November 28—nagpupulu-pulitika ang publiko at nag-iinit ang balitaktakan online.

Ikatlo, dahil mismong si Duterte ay patuloy na nasa spotlight. Mula sa mga controversial remarks, pagpunta niya sa iba’t ibang lugar sa Mindanao, hanggang sa mga interview kung saan binabanggit ang ICC, ang dating pangulo ay nananatiling makapangyarihang political figure. Kaya’t anumang update ng ICC ay hindi lamang legal issue—kundi political event, kung saan ang bawat kampo ay nag-aabang kung sino ang uusad at sino ang mahihirapan.

Sa ilalim ng Rome Statute, ang ICC ay may kakayahang magsagawa ng:

✔ Investigation
✔ Summons
✔ Arrest Warrant
✔ Detention
✔ Trial

Ang detention ay nangyayari lamang kapag may arrest warrant at sumuko ang akusado o nahuli. Sa kasalukuyan, wala pa tayo sa stage na iyon. Kaya ang tanong na “ma-release ba si Duterte?” ay technically premature dahil hindi pa man siya nakadetine upang kailangang i-release.

Gayunpaman, hindi maalis na tanungin ng mga tao ang posibilidad dahil may ilang dating heads of state sa iba’t ibang bansa (Sudan, Kenya, Ivory Coast) na dumaan sa ICC detention. Alam ng mga political analysts na once pumasok sa “probable cause determination” ang ICC, puwedeng sumunod ang mas mabigat na hakbang.

Ang November 28 ay isang mahalagang araw hindi dahil “may release”, kundi dahil dito inaasahang ia-announce ng ICC kung magpapatuloy ang full-blown investigation. Kung oo ang sagot nila, lilikha ito ng domino effect: mas maraming biktima ang ihaharap, mas maraming datos ang kokolektahin, at mas palalalimin ang tanong tungkol sa ultimate accountability ng dating pangulo.

Para sa kanyang supporters, ang usapin ng ICC ay politikal at hindi dapat pinakikialaman ng international bodies. Para naman sa human rights advocates, ito ay isang makasaysayang pagkakataon para mabigyan ng hustisya ang libu-libong pamilya na nawalan ng mahal sa buhay. At sa pagitan ng dalawang panig na ito, naroon ang milyun-milyong Pilipinong naghihintay ng linaw—kaya ganoon na lamang ang bigat ng bawat announcement ng ICC.

Ang tanong ngayon: ano ang pinakamalapit na maaaring mangyari?

Ayon sa legal experts:

🔹 Malayo pang mangyari ang detention stage
🔹 Kailangang magkaroon muna ng arrest warrant
🔹 Kung hindi kikilalanin ng Pilipinas ang ICC, magiging international enforcement ang scenario
🔹 Hindi ito mangyayari nang biglaan
🔹 Maaring tumagal ng taon ang buong proseso

Kahit ang mga bansang may arrest warrants mula sa ICC ay hindi agad nagkakaroon ng detention—dahil kailangan muna ng cooperation ng bansa o ng ibang states.

Sa kabilang banda, hindi rin ito simpleng “dead case” dahil ang ICC ay hindi nagbabasura ng kaso hangga’t hindi kumpleto ang assessment ng prosecutors. Sa pagkakatalaga ng bagong Prosecutor Karim Khan, mas naging agresibo ang ICC sa paghahabol sa alleged crimes against humanity. Kaya hindi siguro kaila sa marami kung bakit international news ang bawat galaw nila.

At bakit “ALL EYES ON NOV 28”?
Dahil maraming nag-aabang kung:

I-u-uphold ba ng ICC Appeals Chamber ang kanilang jurisdiction sa Pilipinas?

Magpapatuloy ba ang drug war investigation?

Magreresulta ba ito sa mas mabilis na legal escalation?

Ito ang tatlong dahilan kung bakit naging globally significant ang petsang ito.

Sa dulo, ang tunay na kahulugan ng usapan ay hindi kung “mare-release ba si Duterte”—kundi kung patuloy ba itong uusad papunta sa mas seryosong yugto ng international legal accountability.

At dito pumapasok ang pinakamalalim na punto:
Anuman ang maging desisyon ng ICC, malaki ang epekto nito sa:

✔ reputasyon ng Pilipinas
✔ relasyon sa international community
✔ political stability ng bansa
✔ future elections
✔ at ang moral direction ng nation kung paano nito hinaharap ang human rights issues

Kaya’t hindi kataka-taka na lahat ng mata—mula Manila hanggang The Hague—ay nakatingin sa bawat announcement ng ICC.

Sa ngayon, iisa lang ang sagot:
Wala pang detention.
Wala pang release.
Wala pang arrest warrant.

Pero ang tanong na dapat tutukan ng lahat ay:

🔥 “Ano ang magiging susunod na hakbang ng ICC, at paano ito magbabago sa political landscape ng Pilipinas?”